«Հայաստանի Հանրապետության հարկային օրենսգրքում փոփոխություններ կատարելու մասին» և «Վարչական իրավախախտումների վերաբերյալ Հայաստանի Հանրապետության օրենսգրքում փոփոխություն կատարելու մասին» ՀՀ օրենքների նախագծերը

Հիմնավորում

«Հայաստանի Հանրապետության հարկային օրենսգրքում փոփոխություններ կատարելու մասին» և «Վարչական իրավախախտումների վերաբերյալ Հայաստանի Հանրապետության օրենսգրքում փոփոխություն կատարելու մասին» ՀՀ օրենքների նախագծերի վերաբերյալ

1. Իրավական ակտի անհրաժեշտությունը (նպատակը). Նախագծերի նպա­տակը ակցի­զա­­յին հարկով հարկվող ապրանքա­տե­սակների համար սահ­ման­ված ակցիզային հարկի դրույ­քա­չափերի վերանայումը, ինչպես նաև ծխախոտի արտադրանքը առավելագույն մանրածախ գնից բարձր գնով օտարելու դեպքերի համար վարչական տուգանքի սահմանումն է:
2. Կարգավորման հարաբերությունների ներկա վիճակը և առկա խնդիրները. Ակցի­զա­յին հարկի համակարգը, այդ թվում՝ դրույքաչափերը վերջին անգամ վերանայվել է 2019 թվա­կա­նին ՀՀ հարկային օրենս­գր­քում կատարված փոփոխություններով: Ընդ որում, նշյալ փոփո­խու­թյուն­ներով, մասնավորապես՝

• 2020 թվականի հունվարի 1-ից վերացվել են ակցիզային հարկի տոկոսային դրույքա­չա­փերը և սահմանվել են նոր դրույքաչափեր՝ հիմնված արդյունավետ դրույքաչափերի հաշ­վար­կային մեծությունների վրա,
• բարձրացվել են ակցիզային հարկի դրույ­քա­չափերը: Մաս­նա­­վորապես, 2020 թվականի հունվարի 1-ից մինչև 2023 թվականի հունվարի 1-ը յուրաքանչյուր տարի էթիլային սպիրտի և սպիր­տային խմիչքների ակցիզային հարկի դրույքաչափերը բարձրացվել են 30 տոկոսով, իսկ IQOS ծխախոտի և ծխախոտի արտադրանքի ակցիզային հարկի դրույ­քա­չա­փերը՝ 15 տոկոսով: Ակցի­զային հարկով հարկման ենթակա այլ ապրանքների համար ՀՀ հար­կա­յին օրենս­­գր­քով սահ­­մանված ակցիզային հարկի դրույքաչափերը բարձրացվ­ել են 3 տոկո­սով: Արդյունքում նաև ներ­դր­վել է ակցիզային հարկի դրույքաչափերը յուրաքանչյուր տարի ճշգրտելու (3 տոկո­սով բարձրաց­նելու) համակարգ, որով կարգավորվել է ակցիզային հարկով հարկման ենթակա ապրանք­­ների գների աճով պայմանավորված՝ դրույքաչափերի աճ ապահովելու հարցը:

Նշյալ փոփոխությունները բխում էին Կառավարության կողմից իրականացվող հարկային քաղաքականության ուղղություններից, մասնավորապես, ուղղակի հարկերի գծով հար­կային բեռը նվազեցնելու և այն որոշակիորեն անուղղակի հարկերի վրա տեղափոխելու ուղղու­­թյունից, ինչպես նաև ակցիզային հարկի համակարգի կիրառության ընթացքում առաջացած խնդիրների կարգավորմամբ: Մասնավորապես, խոսքը վերաբերում է տոկոսային և հաստատուն դրույ­քա­չա­փերի միաժա­մա­նակյա կիրառության ընթացքում առաջացած խնդիրներին:

Խնդիրն այն է, որ 2020 թվականի հունվարի 1-ից գործող՝ չորս տարիների համար սահման­ված՝ ակցիզային հարկերի դրույքաչափերը յուրաքանչյուր տարի վերանայելու ժամանակահատ­վածը լրանում է 2023 թվականի դեկտեմբերի 31-ին: Մյուս կող­մից, 2019 թվականին այդ պահին առկա ցուցանիշների հիման վրա սահմանված ակցիզային հարկի դրույ­քա­չափերը 2020 թվա­կա­նից ի վեր չեն վերանայվել, մինչդեռ այդ ընթացքում այնպիսի կարևոր գոր­ծոններ, ինչպիսիք են ապրանքների գները, էականորեն փոխվել են: Արդյունքում որոշ ապրանք­­ների մասով ներկա­յումս սահ­ման­ված ակցիզային հարկի դրույ­քաչափերը դեռևս զիջում են համադրելի երկրներում կիրառվող դրույ­քա­չա­փե­րին և հնարավորություն չեն տալիս ապա­հո­վել ակցի­զային հարկով համար­­ժեք հարկում: Մասնավորապես՝

• անցած 4 տարիների ընթացքում աճել են որոշ ենթաակցիզային ապրանքների գները և անհրաժեշտություն է առաջացել վերանայել գների աճով պայմանավորված ակցիզային հարկի դրույ­քաչափերի ինդեքսավորման գործակիցները,
• անհրաժեշտ է ծխախոտի արտադրանքի համար սահմանել ակցիզային հարկի այնպիսի դրույքաչափեր, որպեսզի դրանք համահունչ և համադրելի լինեն ԵՏՄ անդամ մյուս պետու­թյուն­նե­րում սահմանված դրույքաչափերին և առհասարակ միության շրջա­նակ­ներում այս ապրան­քա­տե­սակի մասով իրականացվող միասնական հարկային քաղա­քա­կա­նու­թյան ընդհանուր տրա­մա­բանությանը: Մասնա­վորապես, ինչպես հայտնի է, Եվրասիական տնտեսական միության հար­կային քաղա­քականության և վարչարարության ոլորտ­նե­րում համա­գործակցության շրջա­նակ­ներում իրա­կա­նացվում է զգա­յուն ապրանքների ակցի­զային հարկերի դրույքաչափերի ներ­դաշ­նակեց­ման քաղա­քա­կա­նու­թյուն, ինչը ենթա­դրում է որոշ ապրանքների մասով անդամ պետու­­թյուն­նե­րում կիրառվող ակցի­զա­յին հարկի դրույ­քա­չա­փերի մոտար­­կում:

ԵԱՏՄ անդամ երկրների ծխախոտային արտա­­դրանքի դրույ­քա­չա­փերը ներկայացված են ստորև:

Ակցի­զային հարկի դրույ­քա­չա­փերի մոտար­կումը կարևորվում է այն հանգամանքով, որ այն ուղղված է ԵԱՏՄ անդամ երկրների տնտեսական շահերի պաշտպանությանը, մաս­նա­վո­րա­պես` ծխախոտային արտադրանքի ապօրինի շրջանառության կանխմանը:

Հարևան երկրներում ծխախոտային արտադարանքի ակցիզային հարկի դրույքաչափերը ներ­կա­յացված են հետևյալ աղյուսակում:

*հաշվարկը կատարվել է առանց մանրածախ գնի հաշվարկման, իսկ այդ պարագայում դրույքաչափը կկազմի մոտ 26,520 դրամ, ընդ որում՝ մեկ տուփ ծխախոտի գնի մեջ հարկերը պետք է պակաս չլինեն 60 տոկոսից:

Հարևան և ԵԱՏՄ երկրներում էթիլային սպիրտի, օղու և էլեկտրոնային ծխախոտի ակցի­զային հարկի դրույքաչափերը ներկայացված են ստորև:

• Վարչական իրավախախտումների վերաբերյալ օրենսգրքով վարչական պատաս­խա­նա­տվու­թյուն է նախատեսված միայն օրենսդրությամբ սահմանված նվազագույն գնից ցածր գնով ապրանք­ների օտարման դեպքերի համար, իսկ ծխախոտի առավելագույն մանրածախ գնից բարձր գնով ապրանքների օտարման դեպքերի համար վարչական պատասխանատվություն նախատեսված չէ:

3. Առկա խնդիրների առաջարկվող լուծումները. Նախագծով առաջարկվում է՝

• վերանայել ակցի­զա­­յին հարկով հարկվող ապրանքա­տե­սակների համար սահ­ման­ված ակցիզային հարկի դրույ­քա­չափերը: Մասնավորապես՝
• անցած տարիների ընթացքում տեղի ունեցած գների աճով պայմանավորված՝ որո­շա­կի­որեն ինդեքսավորել ենթաակցիզային ապրանքների ակցիզային հարկի դրույքաչափերը՝ ինդե­քսա­վո­րումը յուրաքանչյուր տարվա համար սահմանելով 8 տոկոս.
• ծխախոտային արտադրանքի դրույքաչափերը բար­ձրացնել յուրաքանչյուր տարի 10 տոկոսով, էլեկտրական ծխախոտների դեպքում 18 և ավել տոկոսով,
• օղու և էթիլային սպիրտի ակցիզային հարկի դրույքաչափերը յուրաքանչյուր տարի բարձրացնել 10 տոկոսով,
• Վարչական պատասխանատվություն նախատեսել ծխախոտի առավելագույն մանրա­ծախ գնից բարձր գնով ծխախոտի արտադրանք վաճառելու դեպքերի համար:

4. Կարգավորման առարկան. Նախագծի կարգավորման առարկան ակցի­զա­­յին հարկով հարկվող ապրանքների դրույքաչափերի վերանայումն է:
5. Նախագծի մշակման գործընթացում ներգրավված ինստիտուտները և անձինք. Նախա­­­գի­ծը մշակվել է ՀՀ ֆինանսների նախարարության կող­­մից:
6. Իրավական ակտի կիրառման դեպքում ակնկալվող արդյունքը. Նախագծի ընդուն­­­­­­­­­­­­­ման արդ­յուն­­քում ակնկալվում է վերանայել ակցիզային հարկով հարկվող ապրանքների դրույքա­չա­փերը:

Միաժամանակ, նախագծի ընդունումը լրացուցիչ ֆինանսական միջոցների անհրա­ժեշ­տու­թյուն չի պահանջում, իսկ դրա ընդուն­­մամբ պայմանավորված՝ պե­տա­­կան բյուջեի եկա­­մուտ­­ների էական նվա­­զե­­ցում կամ ծախ­­­­սերի ավելա­ցում տեղի չի ունենա:

7. Կապը ռազմավարական փաստաթղթերի հետ. Հայաստանի վերափոխման ռազ­մա­վա­րու­թյուն 2050, Կառավարության 2021-2026 թվականների ծրագիր, ոլորտային և/կամ այլ ռազ­մավարություններ․

Նախագիծը բխում է Կառավարության 2021-2026 թվականների ծրագրի 6.8-րդ «Հարկա­բյու­ջետային քաղաքականություն» մասով սահմանված քաղաքականության ուղղություններից, ըստ որի՝

• Հարկաբյուջետային քաղաքականության հիմնական նպատակը պետական ֆինան­սա­կան համակարգի բարձր արդյունավետությունն է: Դրան հասնելու նպատակով Կառա­վա­րու­թյունը շարունակելու է հարկային քաղաքականության այնպիսի բարեփոխումներ, որոնք նպաս­տելու են բիզնես միջավայրի մրցունակության բարձրացմանը և միաժամանակ պետական բյու­ջեով սահմանված հարկային եկամուտների ապահովմանը:
• Կառավարության կողմից իրականացվող հարկային քաղաքականությունն ուղղված է լինելու տնտեսության ներդրումային գրավչության բարձրացմանն ու տնտեսական ակտիվության մակարդակի բարելավմանը՝ դրանով իսկ ստեղծելով կայուն նախադրյալներ արտահանման և երկարաժամկետ տնտեսական աճի, հանրային բարիքի վերաբաշխման և հարկաբյուջետային կայունության ամրապնդման համար: