Հայաստանի Հանրապետության սնանկության օրենսգրքի և հարակից օրենքների նախագծեր

Գործող «Սնանկության մասին» օրենքի 39-րդ հոդվածի 4-րդ և 5-րդ մասերը սահմանում են՝ 4. Իրավաբանական անձ կամ անհատ ձեռնարկատեր պարտապանին սնանկ ճանաչելու մասին վճիռն օրինական ուժի մեջ մտնելու պահից ֆինանսական և այլ բնույթի հաշվետվություններ շարունակում է ներկայացնել պարտապանի ղեկավարը կամ անհատ ձեռնարկատերը և կրում է դրանք չներկայացնելու կամ ոչ պատշաճ ներկայացնելու համար օրենսդրությամբ սահմանված պատասխանատվությունը: 5. Պարտապանի գործունեության կասեցման պահից վերջինիս անունից կառավարիչը ներկայացնում է` ա) սնանկության վարույթի ընթացքում հարկերի և (կամ) վճարների գծով լրացուցիչ առաջացած պարտավորությունների վերաբերյալ հարկային մարմնի սահմանած ձևով տեղեկատվության, այդ թվում` ապահովված պարտատիրոջ կողմից ներկայացված տեղեկատվությունը (որի հիման վրա հաշվարկվում են պարտապանի հարկային պարտավորությունները), և դրանք գրանցում է պարտատերերի գրանցամատյանում` համապատասխան հերթում. բ) պարտապանի գործունեությունը վերսկսվելու դեպքում` Հայաստանի Հանրապետության օրենսդրությամբ սահմանված կարգով ֆինանսական և այլ բնույթի հաշվետվություններ: Նախագծով ֆինանսական և այլ բնույթի հաշվետվությունների ներկայացումը սահմանված է միայն 210-րդ հոդվածի 5-րդ մասով, այն է՝ Իրավաբանական անձ կամ անհատ ձեռնարկատեր կամ ֆիզիկական անձ պարտապանի ֆինանսական առողջացման ծրագիրը հաստատելու մասին Սնանկության դատարանի դատական ակտի օրինական ուժի մեջ մտնելու պահից ֆինանսական և այլ բնույթի հաշվետվություններ շարունակում է ներկայացնել պարտապանի ղեկավարը կամ անհատ ձեռնարկատերը կամ ֆիզիկական անձը և կրում է դրանք չներկայացնելու կամ ոչ պատշաճ ներկայացնելու համար օրենսդրությամբ սահմանված պատասխանատվությունը: Բաց է մնում սնանկ ճանաչելու մասին վճիռն օրինական ուժի մեջ մտնելու պահից մինչև պարտապանի ֆինանսական առողջացման ծրագիրը հաստատելու մասին Սնանկության դատարանի դատական ակտի օրինական ուժի մեջ մտնելու պահը (ենթադրվում է, որ Պարտապանի գործունեության կասեցման պահից վերջինիս անունից կառավարիչն է ներկայացնելու): Առաջարկում եմ թողնել գործող օրենքի 39-րդ հոդվածի 4-րդ մասով սահմանված կարգավորումը: Նախագծում առկա չէ կարգավորում պարտապանի գործունեության կասեցման պահից վերջինիս անունից կառավարչի կողմից հարկային մարմին ներկայացվող` սնանկության վարույթի ընթացքում հարկերի և (կամ) վճարների գծով լրացուցիչ առաջացած պարտավորությունների վերաբերյալ հարկային մարմնի սահմանած ձևով տեղեկատվության մասին: Վերոնշյալ տեղեկատվության մասին առկա է կարգավորում նաև Հարկային օրենսգրքի 44-րդ հոդվածի 8-րդ մասում՝ Որևէ տեղեկություն հիմք չի հանդիսանում հարկ վճարողի հարկային պարտավորության հաշվարկման և գանձման համար, քանի դեռ հարկ վճարողը դրան ծանոթանալու և համապատասխան բացատրություններ տալու հնարավորություն չի ունեցել, բացառությամբ «Սնանկության մասին» Հայաստանի Հանրապետության օրենքին համապատասխան պարտապանի գործունեության կասեցման պահից վերջինիս անունից կառավարչի կողմից հարկային մարմին ներկայացված` սնանկության վարույթի ընթացքում հարկերի և (կամ) վճարների գծով լրացուցիչ առաջացած պարտավորությունների վերաբերյալ հարկային մարմնի սահմանած ձևով տեղեկատվության, որի հիման վրա հաշվարկվում են պարտապանի հարկային պարտավորությունները: Սակայն Օրենսգրքի ընդունման կապակցությամբ ներկայացված այլ օրենսդրական ակտերի (հարակից օրենքների)՝ հարկային օրենսգրքի նախագծում 44-րդ հոդվածի 8-րդ մասում համապատասխան փոփոխություններ նախատեսված չեն: Առաջարկում եմ թողնել գործող օրենքի 39-րդ հոդվածի 5-րդ մասով սահմանված կարգավորումը:

ՀՀ սնանկության օրենսգրքի նախագիծը (այսուհետ՝ Նախագիծ) ընդհանուր առմամբ բավականին լավն է։ Օրենսգիրքը հնարավորին չափ համապարփակ ձևով կարգավորում է սնանկության նյութաիրավական և դատավարական բոլոր հարցերը։ Նախագծով առաջարկվող նորարարությունները, մասնավորապես՝ վարույթների առանձին տեսակները վստահաբար պիտանի կլինեն վարույթային տարբեր առանձնահատկություններ կարգավորման տեսանկյունից։ Այնուհանդերձ որոշ հարցերի կապակցությամբ առկա են դիտարկումներ։ Այսպես․ 1․ Նախագծի 59-րդ հոդվածի 2-րդ մասով նախատեսված ծախսերի սահմանաչափերը բավականին ցածր են։ Օրինակ վարչական ծախսերի մեջ հաճախ հանդիպող անկախ գնահատման գործարքները նվազագույնը կազմում են 50, 000 ՀՀ դրամ։ Փոստային ծախսերը վարույթի ընթացքում կարող են գերազանցել նվազագույն աշխատվարձի 50-ապատիկը։ Ըստ այդմ՝ առաջարկում ենք վերանայել սահմանաչափերը՝ մեկ գործարքի համար 100,000 ՀՀ դրամ, իսկ որևէ խմբի բոլոր ծախսերի համար՝ 200,000 ՀՀ դրամ։ 2․ Նախագծի 60-րդ հոդվածի 1-ին մասի 2-րդ կետում «այլ անձի» բառերից առաջ ավելացնել՝ «Կառավարչի կամ» բառերը, քանի որ հաճախ կառավարիչներն են վարչական ծախսերը կատարում իրենց միջոցներից։ 3․ Նախագծի 65-րդ հոդվածի վերաբերյալ, կարծում եմ, որ ֆինանսական առողջացման դեպքում կառավարչի վարձատրության տրամաբանությունը պետք է համադրվի՝ վարձատրության հիմնական սահմանաչափերի հետ։ Երբեմն՝ չափազանց մեծ պահանձջների դեպքում ֆինանսական առողջացման ծրագրով կառավարչին վճարվելիք 5 տոկոս աշխատավարձ և 5 տոկոս պարգևավճար կանոնը ստիպում է պարտապաններին գնալ լուծարման ճանապարհով։ Պայմանական՝ 7,000,000 ԱՄՆ դոլարին համարժեք դրամի պահանջների դեպքում կառավարչի վարձատրությունը կազմում է 700,000 ԱՄՆ դոլար (5%+5%), այնինչ՝ լուծարման դեպքում կկազմի՝ առավելագույնը՝ 100,000 ԱՄՆ դոլարին համարժեք դրամ։ 4․ Նախագծի 68-րդ հոդվածի 2-րդ և 3-րդ կետերի մասով, գտնում եմ, որ «Երեք տոկոսի» կանոնը ոչ արդարացի վարձատրություն է։ Անհրաժեշտ է հաշվի առնել, որ մինչև տվյալ փուլին հասնելը կառավարիչը նույն ծավալի գործողություններն է կատարում պարտատիրոջ պահանջները բավարարելու համար, այսինքն՝ նույն ծավալի աշխատանքն է կատարում (իսկ վարձատրությունը սահմանվում է կատարված աշխատանքի համար)։ Ավելին՝ նախատեսվող հարկային փոփոխությունների արդյունքում կառավարչի՝ սույն կետով նախատեսված վարձատրությունը նույնիսկ «ծիծաղելի» է և հեռու ողջամիտ ու արժանապատիվ վարձատրության ընկալելի մոտեցումներից։ 5․ Նախագծի 102-րդ հոդվածի 3-րդ մասի վերաբերյալ, գտնում եմ, որ նման ծավալի իրավունք և պարտականություն նախատեսող կարգավորումը՝ առավել բարդ գործերով կառավարչի չափանիշները, պետք է սահմանվի բացառապես օրենքով։ 6․ Նախագծի 168-րդ հոդվածի 2-րդ մասի վերաբերյալ, առաջարկում եմ պարտատերերի առաջին ժողովի ժամի ընտրութունը վերապահել կառավարչին։ Հաճախ՝ տարբեր դատավորներ նույն օրը նույն ժամին են դնում առաջին ժողովները։ Նույնը կարելի է կիրառել վայրի վերաբերյալ։ Այսինքն դատարանն իր որոշմամբ միայն սահմանի պարտատերերի առաջին ժողովի օրը։ Ընդ որում՝ կառավարչի կողմից պարտատերերի առաջին ժողովի օրվա առաջարկությունը պրակտիկայում կիրառելի չէ, քանի որ կառավարիչը չի կարող կանխատեսել պարտատերերի պահանջների վերջնական ցուցակի հաստատման որոշման կայացման օրը, որպեսզի հաշվարկի առաջին ժողովի հավանական օրերը։ 7․ Նախագծի 168-րդ հոդվածի 8-րդ մասի վերաբերյալ։ Գտնում եմ, որ պարտատերերի առաջին ժողովը կարող է անցակցվել հեռավար եղանակով։ Առկա ռեժիմով իրականացնելու հատուկ անհրաժեշտությունը բացակում է պրակտիկայում։ 8․ Նախագծի 168-րդ հոդվածի 9-րդ մասի վերաբերյալ։ Գտնում եմ, որ պարտապանի պարտադիր մասնակցության կանոնն անհարկի բարդացնում է վարույթը։ Անահսկանալի է թե, ինչ հետևանք է առաջանալու պարտապանի չմասնակցելու դեպքում և ինչով է դա ազդելու ժողովի իրավաչափության վրա։ 9․ Նախագծի 182-րդ հոդվածի 6-րդ մասով նախատեսված իրավակարգավումն ուղիղ հակասում է գրավի ինստիտուտի էությանը։ Գրավով ապահովված պարտատիրոջ տեսանկյունից երրորդ անձի կողմից գրավադրված գույքն ունի նույն իրավական և տնտեսական նշանակությունը։ Ավելին՝ հաճախ երրորդ անձի գույքի իրացվելիությունն ավելի մեծ է և պարտատերն ունի իր պահանջի հնարավորինս շուտ բավարարման լեգիտիմ ակնկալիք։ Այսպիսի կարգավորումը կարող է ազդել նաև վարկավորման գործընթացների վրա։ 10․ Նախագծի 198-րդ հոդվածի 1-ին մասի 5-րդ կետում «շուկայական» բառից հետո անհրաժեշտ է ավելացնել «էական» բառը, հակառակ դեպքում շուկայական գների ցանկացած անհամապատասխանություն ստիպելու է կառավարչին ձեռնարկել համապատասխան գործողություններ։ 11․ Առանձին ուշադրության կարիք ունի Նախագծի 15-րդ գլխով նախատեսվող «Ոչ իրավաչափ սնանկության» ինստիտուտը։ Այս առումով, գտնում եմ, որ նախագծի 115-րդ հոդավածի 2-րդ մասով նախատեսված պայմանները պետք է թվարկված լինեն հնարավորինս սպառիչ, քանի որ դրանց առկայության դեպքում է միայն գործելու նույն հոդվածի 3-րդ մասով նախատեսված ապացուցման պարտականության հատուկ կանոնը։ Այս առումով առաջարկում եմ հոդվածի 2-րդ մասը շարադրել հետևյալ կերպ․ «2. Ոչ իրավաչափ սնանկությունը կարող է դրսևորվել 1) մինչ սնանկության վարույթը կամ սնանկության վարույթի ընթացքում գույքը կամ եկամուտը, գույքային իրավունքները կամ պարտականությունները թաքցնելով, գույքը ոչնչացնելով, վնասելով կամ ակնհայտ անշահավետ պայմաններով օտարելով, օրենսդրությամբ սահմանված կարգով և ժամկետներում պարտապանի գույքային իրավունքների պաշտպանությունը չիրականացնելով (դեբիտորական պարտքերի հավաքագրում, գույքն ուրիշի ապօրինի տիրապետումից հետ պահանջել և այլն), 2) պարտապանի կողմից կառավարչի պահանջով հայտարարագիր կամ պարտապանի գործունեությանն առնչվող փաստաթղթերը (հաշվապահական հաշվառման փաստաթղթեր, կնքված պայմանագրեր և այլն) ներկայացնելուց խուսափելով, 3) գույքի, եկամտի կամ դրանց չափի, գտնվելու վայրի կամ դրանց վերաբերյալ գույքային իրավունքների կամ պարտականությունների կամ այլ տեղեկությունը թաքցնելով կամ խեղաթյուրելով, գույքագրման աշխատանքներին խոչընդոտելով, վաճառքի ենթակա գույք կառավարչին չհանձնելով, առանձին պարտատիրոջ գույքային պահանջն ապօրինի բավարարելով՝ ի վնաս այլ պարտատիրոջ կամ ցանկացած այլ ձևով»։ Փաստաբան, սնանկության գործով կառավարիչ՝ Վարազդատ Հարությունյան

Նախագծի 32-րդ հոդվածի 1-ին մասի «ա» կետով սահմանվում է՝ սնանկության վերաբերյալ գործով նշանակված կառավարիչը սնանկ ճանաչելու մասին վճիռն օրինական ուժի մեջ մտնելուց հետո վարում է իրավաբանական անձի գործերը, միևնույն ժամանակ, նույն հոդվածի, նույն մասի, «ժը» կետով սահմանված է, որ սնանկության վերաբերյալ գործով նշանակված կառավարիչը հսկողություն է իրականացնում պարտապանի ղեկավարի պարտականությունների կատարման նկատմամբ: Միաժամանակ, նախագծի 217-րդ հոդվածով սահմանվում է, որ եթե Սնանկության դատարանը կայացրել է պարտապանին լուծարելու մասին որոշում, ապա պարտապանի ղեկավարի, պարտապանի կառավարման այլ մարմինների և պարտապանի հիմնադիրների բոլոր լիազորությունները, գույքը կառավարելու կամ տնօրինելու` պարտապանի բոլոր իրավունքները, կասեցվում են Սնանկության դատարանի որոշմամբ, բացառությամբ պարտապանի պարտավորությունները կատարելու համար երրորդ անձանց կողմից միջոցներ տրամադրելու վերաբերյալ պայմանագրերի կնքման մասին որոշումներ կայացնելու լիազորությունների: Ըստ այդմ, գտնում եմ, որ սնանկ ճանաչելու մասին վճիռն օրինական ուժի մեջ մտնելուց հետո, նախագծի 32-րդ հոդվածի 1-ին մասի «ա» կետով սահմանված Կառավարչի լիազորությունը հակասության մեջ է մտնում նույն հոդվածի, նույն մասի, «ժը» կետով սահմանված լիազորության հետ: Կարծում եմ, որ կառավարիչը միաժամանակ չի կարող վարել իրավաբանական անձի գործերը և հսկողություն իրականացնել պարտապանի ղեկավարի պարտականությունների կատարման նկատմամբ, քանի որ մինչև Սնանկության դատարանի կողմից պարտապանին լուծարելու մասին որոշում կայացնելը, պարտապանի ղեկավարի պարտականությունն է, ըստ էության, կառավարչի հսկողության ներքո և նրա համաձայնությամբ իրականացնել իր՝ պարտապանի ղեկավարի լիազորությունները: