Բարի գալուստ կայքի թարմացված տարբերակ
    Добавить в избранное

    «ՌԱԶՄԱԿԱՆ ԳՈՐԾՈՂՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐԻ ՀԵՏԵՎԱՆՔՈՎ ՍՏԵՂԾՎԱԾ ՊԱՅՄԱՆՆԵՐՈՒՄ ԵՎ ՀԱՆԳԱՄԱՆՔՆԵՐՈՒՄ ԱՆՀԱՅՏ ԿՈՐԱԾ ԱՆՁԱՆՑ ՄԱՍԻՆ», «ՎԱՐՉԱԿԱՆ ԻՐԱՎԱԽԱԽՏՈՒՄՆԵՐԻ ՎԵՐԱԲԵՐՅԱԼ ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹՅԱՆ ՕՐԵՆՍԳՐՔՈՒՄ ԼՐԱՑՈՒՄ ԿԱՏԱՐԵԼՈՒ ՄԱՍԻՆ», ««ՊԵՏԱԿԱՆ ԿԵՆՍԱԹՈՇԱԿՆԵՐԻ ՄԱՍԻՆ» ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹՅԱՆ ՕՐԵՆՔՈՒՄ ԼՐԱՑՈՒՄՆԵՐ ԿԱՏԱՐԵԼՈՒ ՄԱՍԻՆ», ««ՊԵՏԱԿԱՆ ՆՊԱՍՏՆԵՐԻ ՄԱՍԻՆ» ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹՅԱՆ ՕՐԵՆՔՈՒՄ ԼՐԱՑՈՒՄՆԵՐ ԿԱՏԱՐԵԼՈՒ ՄԱՍԻՆ» ՕՐԵՆՔՆԵՐԻ ՆԱԽԱԳԾԵՐ

    Все рекомендации по содержанию проекта включаются в кратком содержании,онлайн письма - в течении 2 рабочих дней, эл. письма - в течении 10 рабочих дней

    Номер Автор предложения, дата получения Статус Содержание предложения Прикрепленные файлы Заключение Article
    1 2 3 4 5 6
    1 Իրավունքների պաշտպանություն առանց սահմանների ՀԿ 10.04.2025 23:22:10 ԱՌԱՋԱՐԿՈՒԹՅՈՒՆ Հաշվի առնելով վերոգրյալը՝ առաջարկում ենք նշված կետը շարադրել հետևյալ կերպ․ անհայտ կորած անձ՝ ա) զինծառայող, այդ թվում՝ տարածքային պաշտպանությանը ներգրավված և մարտական գործողություններին մասնակցած կամ զինվորական ծառայության մեջ չգտնվող այլ անձ, այդ թվում՝ մարտական գործողություններին մասնակցելու նպատակով կամավորագրված և մարտական գործողությունների շրջան մեկնած կամավորական, որն անհայտ կորել է ռազմական գործողությունների հետևանքով ստեղծված պայմաններում և հանգամանքներում, կամ Հայաստանի Հանրապետության պաշտպանության մարտական գործողություններին մասնակցելու, կամ հակառակորդի հետ շփման գծում մարտական հերթապահության կամ հատուկ առաջադրանք կատարելու ժամանակ, կամ հայտարարված զինադադարի ընթացքում կամ ռազմական գործողություններին հաջորդող եռամսյա ժամկետում խաղաղ պայմաններում, և նրա վերաբերյալ վերջին տեղեկությունների ստացման օրվանից ծառայության կամ նրա մշտական բնակության վայրում տեղեկություններ չկան նրա գտնվելու վայրի և ճակատագրի մասին. Հոդվածում անհայտ կորած անձի սահմանումը լրացնել․ բ) նախատեսել այնպիսի սահմանում, որը կներառի մարտական գործողությունների համատեքստում՝ մարտական գործողություններին չմասնակցող և ծառայողական պարտականությունները կատարելու ժամանակ անհայտ կորած ծառայողներին, այդ թվում՝ ոստիկաններին, փրկարարներին և այլն։ գ) քաղաքացիական անձ, որն անհայտ կորել է ռազմական գործողությունների հետևանքով ստեղծված պայմաններում և հանգամանքներում , այդ թվում նաև՝ հակառակորդի նախահարձակ գործողությունների հետևանքով կամ հայտարարված զինադադարի ընթացքում կամ ռազմական գործողություններին հաջորդող եռամսյա ժամկետում խաղաղ պայմաններում, և նրա վերաբերյալ վերջին տեղեկությունների ստացման օրվանից նրա մշտական բնակության վայրում տեղեկություններ չկան նրա գտնվելու վայրի և ճակատագրի մասին։ Չի ընդունվել
    2 Իրավունքների պաշտպանություն առանց սահմանների ՀԿ 10.04.2025 23:22:10 3․ Անհայտ կորած անձի ընտանիքի անդամներ Օրենքի նախագծի 2-րդ հոդվածի 1-ին մասի 1-ին կետում տրվում է անհայտ կորած անձի ընտանիքի անդամի հետևյալ սահմանումը 2) անհայտ կորած անձի ընտանիքի անդամներ՝ ամուսին (կին), զավակ, ծնող, պապ, տատ, թոռ, եղբայր, քույր, որդեգրող, որդեգրված, խնամակալ, հոգաբարձու, խնամարկյալ, հոգաբարձության ներքո գտնվող անձ (բացառությամբ սույն օրենքի 7-րդ հոդվածում նշված դեպքերի). Հաշվի առնելով այն հանգամանքը, որ նշված շրջանակը չի տարածվում օրենքի 7-րդ հոդվածում նշված դեպքերի, այլ կիրառելի է մարդասիրական բնույթ ունեցող ոլորտներում, այդ թվում՝ անհայտ կորած անձի ճակատագիրը պարզելու ուղղությամբ, առաջարկում ենք ընդլայնել ընտանիքի անդամների ցանկը։ Նախ, ի տարբերություն ԿԽՄԿ կողմից մշակված մոդելային օրենքի՝ օրենքի նախագծում տեղ գտած սահմանումը չի ներառում չգրանցված՝ փաստացի ամուսնության մեջ գտնվող ամուսնուն/կնոջը, ինչպես նաև համամայր/համահայր եղբայրներին և քույրերին։ Հատկապես 2020 թվականի 44-օրյա պատերազմի համատեքստում անհայտ կորած անձանց ընտանիքների անդամների հետ աշխատանքի ընթացքում «Իրավունքների պաշտպանություն առանց սահմանների» ՀԿ կողմից արձանագրվել են դեպքեր, երբ անձը գտնվել է չգրանցված ամուսնության մեջ, այնուամենայնիվ, փաստացի ամուսինը զրկված է եղել որոշակի արտոնություններից օգտվելու հնարավորությունից։ Ավելին՝ ՀՀ քաղաքացիական օրենսգրքի 44-րդ հոդվածի 1-ին մսի համաձայն՝ «Շահագրգիռ անձանց դիմումով դատարանը կարող է քաղաքացուն անհայտ բացակայող ճանաչել․․», այսինքն՝ որոշ գործողությունների համատեքստում օրենսդիրը նախատեսել է ավելի լայն շրջանակ, քան ՀՀ ընտանեկան օրենսգրքով սահմանվածը։ Ավելին, Մարդու իրավունքների եվրոպական դատարանի դատական ակտերով հաստատվել է, որ «ընտանիք» հասկացության ներքո ներառվում են ոչ միայն ամուսնական հարաբերություններ ունեցող զույգերը, այլև դե ֆակտո «ընտանիքը», որտեղ կողմերը միասին ապրում են առանց գրանցված ամուսնության (see Elsholz v. Germany [GC], no. 25735/94, § 43, ECHR 2000-VIII; Keegan v. Ireland, 26 May 1994, § 44, Series A no. 290; and Johnston and Others v. Ireland, 18 December 1986, § 56, Series A no. 112). Գերիների, պատանդների և անհայտ կորած (գտնվելու վայրն անհայտ) անձանց հարցերով զբաղվող միջգերատեսչական հանձնաժողով ստեղծելու, դրա կազմը և աշխատակարգը հաստատելու մասին ՀՀ վարչապետի N 1236-Ա որոշման մեջ օգտագործվում է «հարազատներ» եզրույթը, որը բավականին լայն է՝ ներառելու անհայտ կորած անձի ճակատագրով համապատասխան հետաքրքրություն ունեցող անձանց լայն շրջանակ։ Ըստ ՀՀ սահմանադրական դաարանի՝ «շահագրգիռ անձ» հասկացությունը գնահատման ենթակա հասկացություն է, և յուրաքանչյուր կոնկրետ գործով, ելնելով տվյալ գործի կոնկրետ հանգամանքներից, գործը քննող դատարանն է իրավասու գնահատելու այս հասկացությունը և պարզելու, թե արդյո՞ք տվյալ անձը գործի ելքում ունի իրավական շահագրգռվածություն: 4. Անհայտ կորած անձի վերաբերյալ նվազագույն տեղեկատվության շրջանակը Օրենքի նախագծի 2-րդ հոդվածի 1-ին մասի 8-րդ կետում «Անհայտ կորած անձի վերաբերյալ նվազագույն տեղեկատվություն» սահմանումը խմբագրել հետևյալ կերպ՝ ավելացնելով մգեցված տեղեկությունները․ անհայտ կորած անձի վերաբերյալ նվազագույն տեղեկատվություն՝ հնարավորության դեպքում՝ անհայտ կորած անձի անունը, ազգանունը, հայրանունը, սեռը, ծննդյան վայրը և ամսաթիվը, անհայտ կորած անձի ամուսնական կարգավիճակը, անհայտ կորած անձի մասնագիտությունը և զբաղվածության մասին տեղեկություններ, իսկ զինծառայողի դեպքում՝ անհայտ կորած անձի կոչումը, անհայտ կորած անձի հաշվառման և փաստացի բնակության հասցեն/հասցեները, վայրը, օրը և ժամը, երբ անձին վերջին անգամ ողջ են տեսել, անհետացման հանգամանքները, այն հագուստը, որը նկարագրում է ընտանիքի անդամը կամ անհայտ կորածին վերջին տեսած անձը, անձնական իրեր, որոնք սովորաբար կրում է անհայտ կորած անձը, կամ իր մոտ պահում է անհայտ կորած անձը, այն անձանց տվյալները, ովքեր վերջինն են տեսել անհայտ կորած անձին, ինչպես նաև նույնականացման համար նպաստող այլ տվյալներ, այդ թվում՝ արտաքին ֆիզիկական տվյալներ, օրինակ, դաջվածք, սպի, բժշկական, այդ թվում՝ վիրահատական և ստոմոտոլոգիական պատմության տվյալներ։ 5. Անհայտ կորած անձանց մարմինների /մասունքների/ նույնականացում Օրենքի նախագծի 2-րդ հոդվածի 1-ին մասի 10-րդ կետի համաձայն՝ անհայտ կորած անձանց մարմինների (մասունքների) նույնականացում՝ անհայտ կորած անձանց մարմինների (մասունքների) վերաբերյալ ստացված բոլոր, այդ թվում՝ փորձագիտական (լաբորատոր) հետազոտական համալիր միջոցառումների արդյունքում ստացված տեղեկությունների, նյութերի, նմուշների համադրում՝ ուղղված չճանաչված մարմնի անձը պարզելուն. Թեև Նախագծի Գլուխ 6-ը կոչվում է Անհայտ կորած անձանց մարմինների (մասունքների) հետախուզումը, նույնականացումը, արտաշիրիմումը և դրանց նկատմամբ վերաբերմունքը», դրա միակ 19-րդ հոդվածը որևէ հստակ ընթացակարգ չի սահմանում անհայտ կորած անձանց մարմինների կամ մասունքների նույնականացման վերաբերյալ, այդ թվում՝ դրա իրավասություն ունեցող մարմնի վերաբերյալ։ Նույնականացման վերաբերյալ Օրենքում առկա կարգավորումները չեն համապատասպանում իրավական որոշակիության սկզբունքին և պետք է հստակեցվեն՝ ապահովելու անձի ճականագիրը պարզելն ապահովող հստակ, անվիճելի և ընդունելի արդյունք։ 3. Ընդունվել է 4. Մասամբ է ընդունվել 5. Չի ընդունվել
    3 Իրավունքների պաշտպանություն առանց սահմանների ՀԿ 10.04.2025 23:22:10 ԱՌԱՋԱՐԿՈՒԹՅՈՒՆ Օրենքով սահմանել անհայտ կորած անձանց մարմինների (մասունքներ) նույնականացման իրավասություն ունեցող լիազոր մարմինը և անհրաժեշտ գործողությունները, ինչպես նաև ադրունքների անվիճելիությունը։ 6. Օրենքի 7-րդ հոդվածը պարունակում է կարգավորումներ, որոնք վերաբերում են զոհված անձանց։ 7. Օրենքի Գլուխ 3-ով նախատեսված մինչգերատեսչական հանձնաժողովի լիազորությունները, հատկապես տեղեկատվության հավաքագրման և այլ պետական մարմիննեիից ստացման առումով պետք է լինի այլ պետական մարմինների համար կատարման համար պարտադիր։ 8. Անհայտ կորած անձանց հաշվառման և (կամ) հետախուզման համար լիազորված այլ մարմինների նախատեսումը կրկին շեղում է միասնական լիազոր մարմին ունենալուց և ստեղծում է իրավական անորոշակիություն, որը թուլացնում է մինչգերատեսչական հանձնաժողովի դերը։ 9. Մինչգերատեսչական հանձնաժողովի լիազորությունները թույլ են և չեն համապատասխանում լավ պրակտիկային, ուստի նվազեցնելու են նշված մարմնի և ընդհանրապես անհայտ կորած անձի ճակատագիրը պարզելուն ուղղված գործողությունները։ 10. Անհրաժեշտ է սահմանել մինչգերտեսչական հանձնաժղովի շրջանակում թեմատիկ աշխատանքային խմբերի առկայությունը, հաշվի առնելով այն հանգամանքը, որ հանձնաժողովը զբաղվում է և՛ գերիների ու պատանդների, և՛ անհայտ կորած անձանց հարցերով։ 6. Ընդունվել է 7-10. Չի ընդունվել
    4 Հելսինկյան Քաղաքացիական Ասամբլեայի Վանաձորի գրասենյակ 10.04.2025 23:54:10 «Ռազմական գործողությունների հետևանքով ստեղծված պայմաններում և հանգամանքներում անհայտ կորած անձանց մասին» ՀՀ օրենքի նախագծում (Նախագիծ) սահմանված «անհայտ կորած անձ» հասկացությունը պարունակում է լուրջ իրավական խնդիրներ, որոնք անհրաժեշտ է վերացնել Նախագծի լրամշակման փուլում։ «Անհայտ կորած անձ» հասկացության սահմանումն առանցքային նշանակություն ունի անհայտ կորած անձի և նրա ընտանիքի իրավունքների պաշտպանության համակարգի ձևավորման և դրա գործունակության ապահովման համար։ Անհայտ կորած անձանց հարցերի վերաբերյալ միջազգային կառույցների կողմից մշակվել են մոդուլային օրենքներ, դրանց կիրարկման ուղեցույցներ, ինչպես նաև որոշ երկրներ ընդունել են անհայտ կորած անձանց մասին օրենքներ։ Կատարվել են ուսումնասիրություններ անհայտ կորած անձանց իրավունքների պաշտպանության շուրջ, որոնք ներառում են տարբեր պետությունների փորձը։ Նշված փաստաթղթերը ծառայել են որպես հիմք ՀՔԱՎ գրասենյակի (Կազմակերպություն) կողմից առաջարկությունների մշակման և դրանց հիմնավորման համար։ Կարմիր Խաչի միջազգային կոմիտեն (ԿԽՄԿ) մշակել է մուդուլային օրենք անհայտ կորած անձանց վերաբերյալ, որը նպաստում է անհայտ կորածների իրավունքների պաշտպանությանը և ընտանիքների աջակցությանը: Այդ օրենքը ներառում է հիմնական տարրեր, որոնք պետք է հաշվի առնվեն ազգային օրենսդրության մեջ: Այսպես, եթե ուսումնասիրենք Կարմիր խաչի միջազգային կոմիտեի (ԿԽՄԿ) կողմից մշակված մոդուլային օրենքը, ապա կտեսնենք, որ ԿԽՄԿ-ն առաջարկում է ազգային իշխանություններին պահովել, որ անհայտ կորած անձի սահմանումը լինի բավականաչափ լայն՝ պաշտպանելու անհայտ կորած անձի և նրա ընտանիքի իրավունքները, որոնք աջակցության կարիք ունեն տեղի ունեցած հանգամանքների հետևանքով Տե՛ս International Committee of the Red Cross. 2009. Guiding Principles / Model Law on the Missing: Principles for Legislating the Situation of Persons Missing as a Result of Armed Conflict or Internal Violence (https://www.icrc.org/en/download/file/1066/model-law-missing-icrc-eng-.pdf), էջ 8: Ըստ ԿԽՄԿ-ի՝ անհայտ կորած անձն այն անձն է, ում գտնվելու վայրը հայտնի չէ նրա հարազատներին և/կամ ով, հավաստի տեղեկությունների հիման վրա, ճանաչվել է կորած՝ ազգային օրենսդրության համաձայն, միջազգային կամ ոչ միջազգային զինված հակամարտության, ներքին բռնության կամ անկարգությունների, բնական աղետների կամ ցանկացած այլ իրավիճակի կապակցությամբ, որը կարող է պահանջել երկրի պետական համապատասխան մարմնի միջամտություն Տե՛ս International Committee of the Red Cross. 2009. Guiding Principles / Model Law on the Missing: Principles for Legislating the Situation of Persons Missing as a Result of Armed Conflict or Internal Violence (https://www.icrc.org/en/download/file/1066/model-law-missing-icrc-eng-.pdf), էջ 7: : «Անհայտ կորածների մասին» ԱՊՀ մոդուլային օրենքը սահմանում է, որ անհայտ կորած անձը՝ այն անձն է, ում գտնվելու վայրը հայտնի չէ նրա հարազատներին և/կամ ով հավաստի տեղեկատվության հիման վրա և ազգային օրենսդրության (օրենսդրության) համաձայն՝ անհայտ կորած է ճանաչվել միջազգային կամ ոչ միջազգային զինված հակամարտության, երկրում բռնության կամ հակամարտության իրավիճակի պայմաններում Տե՛ս Постановление Межпарламентской Ассамблеи государств - участников Содружества Независимых Государств от 25.11.2008 № 31-17 «О модельном законе "О лицах, пропавших без вести"» (http://www.parliament.am/library/modelayin%20orenqner/85.pdf ) հոդված 2։ Բոսնիա և Հերցեգովինայի «Անհայտ կորած անձանց մասին» օրենքը համարվում է լավ պրակտիկայի օրինակ, չնայած դրա որոշ դրույթների իրականացման հետ կապված խնդիրներին Տե՛ս Council of Europe: Commissioner for Human Rights, Missing persons and victims of enforced disappearance in Europe, March 2016, էջ 52: «Անհայտ կորած անձանց մասին» Բոսնիա և Հերցեգովինայի օրենքի համաձայն՝ անհայտ կորած անձն այն անձն է, ում մասին նրա ընտանիքը տեղեկություն չունի և/կամ, ով հավաստի տեղեկությունների հիման վրա ճանաչվում է անհայտ կորած նախկին Հարավսլավիայի Սոցիալիստական Ֆեդերատիվ Հանրապետության տարածքում տեղի ունեցած զինված հակամարտության հետևանքով։ «Անհայտ կորած անձ» հասկացությունը պետք է համապատասխանի նաև իրավական որոշակիության սկզբունքի պահանջներին։ Իրավական որոշակիության ապահովման տեսանկյունից օրենքում օգատգործվող հասկացությունները պետք է լինեն հստակ, որոշակի և չհանգեցնեն տարաբնույթ մեկնաբանությունների կամ շփոթության (02.12.2014թ. ՍԴՈ-1176)։ Այսպիսով, հիմք ընդունելով անհայտ կորած անձի հասկացության վերաբերյալ վերոհիշյալ նկատառումները և իրավական որոշակիության սկզբունքը, արձանագրում ենք, որ սահմանումը պետք է լինի որոշակի, բավականաչափ ընդգրկուն և համահունչ անհայտ կորած անձանց հարցերի վերաբերյալ ձևավորված միջազզգային մոտեցումներին։ Նախագծի 2-րդ հոդվածի 1-ին մասի 1-ին կետով սահմանվում է «անհայտ կորած անձ» հասկացությունը։ Նախագծի համաձայն՝ «անհայտ կորած անձ» հասկացությունը տարածվում է զինծառայողների, ինչպես նաև՝ զինվորական ծառայության մեջ չգտնվող այլ անձի, այդ թվում՝ մարտական գործողություններին մասնակցելու նպատակով կամավորագրված և մարտական գործողությունների շրջան մեկնած կամավորականի վրա, որն անհետացել է ռազմական գործողությունների հետևանքով ստեղծված պայմաններում և հանգամանքներում՝ հակառակորդի նախահարձակ գործողությունների հետևանքով, կամ Հայաստանի Հանրաապետության պաշտպանության մարտական գործողություններին մասնակցելու, կամ հակառակորդի հետ շփման գծում մարտական հերթապահության կամ հատուկ առաջադրանք կատարելու ժամանակ, կամ հայտարարված զինադադարի ընթացքում կամ ռազմական գործողություններին հաջորդող եռամսյա ժամկետում խաղաղ պայմաններում, և նրա վերաբերյալ վերջին տեղեկությունների ստացման օրվանից ծառայության կամ նրա մշտական բնակության վայրում տեղեկություններ չկան նրա գտնվելու վայրի և ճակատագրի մասին: «Անհայտ կորած անձ» հասկացության սահմանման մեջ որպես պայման, ի թիվս այլնի, նախատեսված են այն դեպքերը, երբ անձն անհետացել է (...) ռազմական գործողություններին հաջորդող եռամսյա ժամկետում խաղաղ պայմաններում, և նրա վերաբերյալ վերջին տեղեկությունների ստացման օրվանից ծառայության կամ նրա մշտական բնակության վայրում տեղեկություններ չկան նրա գտնվելու վայրի և ճակատագրի մասին: Գտնում ենք, որ ռազմական գործողություններին հաջորդող եռամսյա ժամկետի սահմանումը հիմնավորված չի և արհեստականորեն սահմանափակում է «անհայտ կորած անձ» հասկացության կիրառման շրջանակը, քանի որ հասկացության հիմնական բաղադրիչներն են հանդիսանում՝ անհայտ կորած ճանաչված անձի ճակատագրի վերաբերյալ անորոշությունը և ահետացման պայմաններն ու հանգամանքները։ Նշենք նաև, որ մշտական բնակության վայրում անձի գտնվելու վայրի և ճակատագրի մասին տեղեկությունների բացակայությունը կարիք ունի հստակեցման՝ մշտական բնակության վայրի մասով։ Հնարավոր են դեպքեր, երբ անձի մշտական բնակության վայրը տարբերվում է անհայտ կորած անձի հարազատների (ազգականների) բնակության վայրից կամ ռազմական գործողությունների հետևանքով անձի մշտական բնակության վայրը փոփոխվում է, բացի այդ, այստեղ կարևոր է անհայտ կորած անձի ճակատագրի վերաբերյալ տեղեկությունների բացակայությունը հարազատների շրջանում, այլ ոչ թե անձի մշտական բնակության վայրը։ Եթե վերադառնանք 2009 թվականի «Անհայտ կորածի մասին» ՀՀ օրենքի նախագծին, ապա այն բավական լայն սահմանում է անհայտ կորած անձի հասկացությունը, ամրագրելով, որ անհայտ կորած է համարվում այն զինծառայողը, կամ այլ քաղաքացին, որն անհետացել է ռազմական գործողությունների կապակցությամբ, այդ թվում զինադադարի ընթացքում կամ ռազմական գործողություններից հետո խաղաղ պայմաններում, և նրա անհետացման օրից ծառայության, ինչպես նաեւ նրա մշտական բնակության վայրում մինչեւ վեց ամիս տեղեկություններ չկան նրա գտնվելու վայրի եւ ճակատագրի մասին ։ Չնայած նրան, որ 2009 թվականի «Անհայտ կորածի մասին» ՀՀ օրենքի նախագիծը տալիս է համապարփակ և ընդարձակ սահմանում անհայտ կորած անձի հասկացությանը, այնուամենայնիվ, սահմանված 6 ամսյա ժամկետը՝ անհայտ կորածի կարգավիճակ տարամդրելու համար, չափազանց երկար է և չի բխում անհայտ կորած անձի և նրա ընտանիքի իրավունքների և օրինական շահերի պաշտպանություն։ Կազմակերպությունը գտնում է, որ անձը պետք է ճանաչվի անհայտ կորած և ստանա համապատասխան կարգավիճակ այն դեպքում, երբ նրա գտնվելու վայրի և ճակատագրի վերաբերյալ որևէ տեղեկություն չկա՝ անհետացման պահից 72 ժամ անց։ Այսպիսով, տուժողների իրավունքների պաշտպանության և իրավակիրառ մարմինների կողմից կամայականությունների կանխարգելման նկատառումներից ելնելով, օրենսդիրը պետք է առավել հստակ և ընգրկուն սահմանի «անհայտ կորած անձ» հասկացության սուբյեկտային կազմը և անհայտ կորած անձի իրավական կարգավիճակի ձեռքբերման պայմանները։ Ելնելով ներկայացված դիտարկումներից, առաջարկում ենք «անհայտ կորած անձ» հասկացությունը սահմանել հետևյալ բովանդակությամբ՝ զինծառայող, ինչպես նաև՝ զինվորական ծառայության մեջ չգտնվող այլ անձ, որն անհետացել է ռազմական գործողությունների հետևանքով ստեղծված պայմաններում և հանգամանքներում, այդ թվում՝ հակառակորդի նախահարձակ գործողությունների հետևանքով, կամ Հայաստանի Հանրաապետության պաշտպանության մարտական գործողություններին մասնակցելու, կամ հակառակորդի հետ շփման գծում մարտական հերթապահության կամ հատուկ առաջադրանք կատարելու ժամանակ, կամ զինադադարի ընթացքում կամ ռազմական գործողություններին հաջորդող խաղաղ պայմաններում, և նրա գտնվելու վայրը և ճակատագիրը հայտնի չէ ծառայության վայրում կամ նրա ազգականներին ՝ անհետացման պահից 72 ժամ անց։ Մասամբ է ընդունվել
    5 Հելսինկյան Քաղաքացիական Ասամբլեայի Վանաձորի գրասենյակ 10.04.2025 23:57:54 Նախագծի 2-րդ հոդվածի 1-ին մասի 5-րդ կետով սահմանվում է «շահառու» հասկացությունը, որում նշվում է, որ «(․․․)Նշված շահառուների բացակայության դեպքում շահառու է համարվում նաև այլ անձը, եթե դատական կարգով հաստատվել է, որ անձի՝ դատական կարգով անհայտ բացակայող ճանաչվելու օրվա դրությամբ այդ անձը եղել է այդ անձի խնամքի տակ և ունեցել է հաշմանդամություն կամ աշխատանքային կենսաթոշակի իրավունք, կամ այդ անձը խնամել է անհայտ կորած անձին մինչև վերջինիս 18 տարին լրանալը: Սույն կետով թվարկված բոլոր շահառուների բացակայության դեպքում շահառու են համարվում նաև անհայտ կորած անձի եղբայրը և քույրը, եթե տվյալ անձի մասով նախկինում որևէ այլ շահառու գումար չի ստացել»։ Փաստացի, այն դեպքերում, երբ մարտական գործողությունների հետևանքով անհայտ կորած զինծառայողը մինչ պարտադիր ժամկետային զինվորական ծառայության զորակոչվելը բնակվել է միակ ծնողի և/կամ այլ հարազատի (տատիկ/պապիկի կամ այլ հարազատի) հետ և զինվորական ծառայության ընթացքում զինծառայողի միակ ծնողը մահացել է, զինծառայողի այլ հարազատ/ները չեն կարող հանդիսանալ շահառու, քանի որ դատական կարգով չի հաստատվել խնամակալություն մինչև զինծառայողի 18 տարին լրանալը։ Ստացվում է, որ սույն նախագծով սահմանված կարգով մարտական գործողությունների հետևանքով անհայտ կորած զինծառայողին փաստացի խնամող կամ նրա խնամքի տակ գտնվող հարազատ/ները չեն կարող հանդիսանալ շահառու։ Այդ պատճառով անհրաժեշտ է շահառուների թվում ներառել նաև այն հարազատ(ներ)ին (օրինակ՝ տատիկը, պապիկը և/կամ այլ մոտ ազգականներ), ովքեր բնակվել են զինծառայողի հետ մինչև նրա զինվորական ծառայության զորակոչվելը կամ մարտական գործողություններին մասնակցելը, կամ ովքեր փաստացի խնամել են զինծառայողին այդ ժամանակահատվածում։ Նույն սկզբունքը կիրառելի է նաև այն դեպքերում, երբ տվյալ անձը գտնվել է զինծառայողի խնամքի տակ մինչև վերջինիս զինվորական ծառայության զորակոչվելը կամ մարտական գործողություններին մասնակցելը և, ըստ էության, մինչև նրա անհայտ կորելը՝ մարտական գործողությունների արդյունքում։ Սույն դրույթը վերաբերելի է բոլոր կազմերի զինվորական ծառայողներին։ Չի ընդունվել
    6 Հելսինկյան Քաղաքացիական Ասամբլեայի Վանաձորի գրասենյակ 10.04.2025 23:57:54 Նախագծի 2-րդ հոդվածի 1-ին մասի 2-րդ կետով սահմանվում է «ընտանիքի անդամներ՝ ամուսին (կին), զավակ, ծնող, պապ, տատ, թոռ, եղբայր, քույր, որդեգրող, որդեգրված, խնամակալ, հոգաբարձու, խնամարկյալ, հոգաբարձության ներքո գտնվող անձ (բացառությամբ սույն օրենքի 7-րդ հոդվածում նշված դեպքերի)։ Վերոնշյալ տրամաբանությունից ելնելով՝ Կազմակերպությունը գտնում է, որ «ընտանիքի անդամ» սահմանումը ևս անհրաժեշտ է ընդլայնել՝ ներառելով այն ազգականներին, ովքեր փաստացի բնակվել են անհայտ կորած անձի հետ և ունեցել սերտ հարաբերություններ։ ԱՌԱՋԱՐԿՈՒԹՅՈՒՆ Հաշվի առնելով վերոգրյալը՝ առաջարկում ենք անհայտ կորած անձի ընտանիքի անդամների ցանկում ներառել թեև գրանցված ամուսնության մեջ չգտնվող, սակայն անհայտ կորած անձի հետ միասին ապրող/բնակվող զուգընկերոջը՝ անկախ համատեղ երեխա ունենալու հանգամանքից, համահայր/համամայր քրոջն ու եղբորը։ Ընդունվել է
    7 Հելսինկյան Քաղաքացիական Ասամբլեայի Վանաձորի գրասենյակ 10.04.2025 23:57:54 Նախագծի 5-րդ հոդվածի 3-րդ մասի համաձայն՝ «անհայտ կորած անձի իրավունքներն ու շահերը ենթակա են պաշտպանության՝ մինչև սույն օրենքով նախատեսված կարգով նրա հետախուզման դադարեցման պահը կամ Հայաստանի Հանրապետության օրենսդրությանը համապատասխան նրան մահացած ճանաչելու վերաբերյալ վճռի օրինական ուժի մեջ մտնելը»։ Անհայտ կորածների իրավունքների պաշտպանությունը պետք է շարունակվի այնքան ժամանակ, քանի դեռ նրանց կարգավիճակը պաշտոնապես չի փոխվել։ Այսպես «Անհայտ կորածների մասին» ԱՊՀ մոդուլային օրենքը նախատեսում է, որ «անհայտ կորածների իրավունքներն ու շահերը, ներառյալ նրանց քաղաքացիական կարգավիճակը, գույքը և ունեցվածքը, պետք է մշտապես պաշտպանված լինեն, մինչև նրանց ճակատագրի որոշումը կամ մահվան փաստի ճանաչումը»։ ԿԽՄԿ-ի կողմից մշակված անհայտ կորած անձանց մասին սկզբունքները և մոդուլային օրենքը նախատեսում է, որ անհայտ կորած անձանց իրավունքներն ու շահերը պետք է պաշտպանված լինեն ցանկացած ժամանակ, քանի դեռ չի պարզվել նրանց ճակատագիրը կամ ճանաչվել նրանց մահվան փաստը։ Անհայտ կորած անձը պետք է ողջ համարվի, քանի դեռ նրա ճակատագիրը չի պարզվել։ Անհայտ կորածի հիմնական իրավունքը հետախուզման և վերադառնալու իրավունքն է ։ Հաշվի առնելով վերոգրյալը, անհրաժեշտ է Նախագծի 5-րդ հոդվածի 3-րդ մասից հանել «մինչև սույն օրենքով նախատեսված կարգով նրա հետախուզման դադարեցման պահը կամ» բառերը։ Չի ընդունվել
    8 Հելսինկյան Քաղաքացիական Ասամբլեայի Վանաձորի գրասենյակ 10.04.2025 23:57:54 Նախագծի 6-րդ հոդվածի 5-րդ մասի համաձայն՝ Անհայտ կորած անձի ընտանիքի անդամներն իրենց նախաձեռնությամբ և լիազոր մարմնի համաձայնությամբ, կարող են ներգրավվել լիազոր մարմնին անհայտ կորած անձանց հետախուզման գործընթացում օգնություն և աջակցություն ցուցաբերելու նպատակով։ Նշված անձինք նաև կարող են համապատասխան մարմիններից ստանալ տեղեկատվություն՝ անհայտ կորած անձի, այն երթուղու ու տարածքի վերաբերյալ, որտեղ անհրաժեշտ և նպատակահարմար է անցկացնել հետախուզումը, այլ տեղեկատվություն, որը կարող է նպաստել անհայտ կորած անձի արդյունավետ հետախուզմանը՝ բացի քննչական գործողությունների կամ օպերատիվ-հետախուզական գործունեության արդյունքում ստացված տվյալներից։ Կազմակերպությունը գտնում է, որ քննչական կամ օպերատիվ-հետախուզական արդյունքում ստացված տվյալները որպես սահմանափակում նախատեսելը չափազանց ընդհանրական է և ոչ համաչափ։ Իրավական այս լուծումը կարող է խոչընդոտել տվյալների տրամադրման գործընթացներին և ստեղծել անորոշություն իրավական դաշտում։ Այդ անորոշությունը կարող է հանգեցնել ոչ համաչափ սահմանափակումների, որոնք չեն երաշխավորում անձանց իրավունքների պատշաճ պաշտպանություն։ Սահմանադրական դատարանն իր ՍԴՈ-1488 որոշման մեջ իրավական դիրքորոշումներ է հայտնել իրավական որոշակիության և համաչափության սահմանադրական սկզբունքների համակարգային կապի վերաբերյալ: Իր այդ որոշման մեջ Սահմանադրական դատարանը, մասնավորապես, օրենսդրական ձևակերպման անհստակությունը գնահատել է որպես կոնկրետ հիմնական իրավունքի սահմանափակման համաչափությունը երաշխավորելու համար պատշաճ նախադրյալների բացակայություն: Մեկ այլ որոշման մեջ (ՍԴՈ-917) Սահմանադրական դատարանը լայն օրենսդրական սահմանափակումը` առարկայական չափանիշներով բավարար չափով հիմնավորված չլինելու պատճառաբանությամբ, գնահատել է որպես ոչ համաչափ։ Բացի այդ, հնարավոր են իրավիճակներ, երբ քննչական գործողությունների արդյունքում ձեռք բերված տվյալները կարող են էականորեն նպաստել որոնողական աշխատանքների արդյունավետությանը։ Եթե առկա են վտանգներ պետական գաղտնիք պարունակող տեղեկությունների պաշտպանման մասով, ապա դրանց տրամադրման դեպքում պետք է կիրառվեն հատուկ ընթացակարգեր՝ ապահովելու համար անհրաժեշտ անվտանգության մակարդակը։ Սակայն, անհայտ կորած անձանց ընտանիքները պետք է հասանելիություն ունենան այն տեղեկություններին, որոնք կարող են էականորեն նպաստել որոնողական աշխատանքների ընթացքին, անկախ տվյալների ձեռքբերման աղբյուրից։ Նման տեղեկությունների տրամադրումը կարող է ունենալ կենսական նշանակության անհայտ կորած անձի հայտնաբերման համար։ Այս համատեքստում, Կազմակերպությունը գտնում է, որ «բացի քննչական գործողությունների կամ օպերատիվ-հետախուզական գործունեության արդյունքում ստացված տվյալներից ձևակերպումը» բավարար չափով որոշակիացված և հիմնավորված չէ։ Ընդունվել է
    9 Հելսինկյան Քաղաքացիական Ասամբլեայի Վանաձորի գրասենյակ 10.04.2025 23:57:54 Նախագծի 7-րդ հոդվածը սահմանում է այն պայմանները, որոնց հիման վրա դատական կարգով անհայտ բացակայող ճանաչված զինծառայողի կամ կամավորականի ընտանիքին տրամադրվում են համապատասխան արտոնություններ։ Միևնույն ժամանակ, հոդվածում սահմանվում է նաև «անհայտ կորած անձի ընտանիքի անդամների» նոր շրջանակը, որի մեջ ընդգրկվում են ամուսինը, զավակները և ծնողները։ Հոդվածի ուսումնասիրությունը ցույց է տալիս, որ Նախագիծը մի կողմից նպատակ ունի ապահովել իրավական մեխանիզմներ՝ ընտանիքի անդամների սոցիալական պաշտպանության համար, պայմանով, որ վերջիններս բավարարում են օրենսդրությամբ սահմանված որոշակի չափանիշներ (օրինակ` եթե անձը անհայտ կորել է ծառայողական պարտականությունները կատարելիս կամ Հայաստանի Հանրապետության պաշտպանության մարտական գործողությունների կամ հակառակորդի հետ շփման գծում մարտական հերթապահության կամ հատուկ առաջադրանք կատարելու ժամանակ)։ Մյուս կողմից, Նախագիծը հստակեցնում է այն շահառուների շրջանակը, ովքեր իրավասու են ստանալու վնասի հատուցում և սոցիալական աջակցություն։ Նման կարգավորումները, իրենց բովանդակությամբ, առաջացնում են մի շարք հիմնավոր հարցեր և մտահոգություններ։ Հատկապես անհասկանալի է, թե ինչու ընտանիքի միայն մի մասը կարող է օգտվել օրենքով նախատեսված արտոնություններից կամ սոցիալական աջակցությունից, մինչդեռ ընտանիքի այն անդամները, որոնք հնարավոր է՝ ունեցել են նույն, իսկ որոշ դեպքերում՝ նույնիսկ առավել սերտ փոխկապակցվածություն անհայտ կորած անձի հետ, դուրս են մնում շահառուների շրջանակից։ Բացի այդ, առկա է անհամապատասխանություն նաև այն դեպքերում, երբ որոշ անձինք, որոնք ըստ Նախագծի արդեն ճանաչվել են որպես ընտանիքի անդամներ, կոնկրետ իրավիճակներում չեն դիտարկվում որպես այդպիսին և, հետևաբար, զրկվում են արտոնությունից։ Այս հակասությունը հանգեցնում է ոչ միայն իրավական անորոշության, այլ նաև հնարավոր սոցիալական անարդարության, ինչը վտանգում է աջակցության համակարգի վստահելիությունը և արդյունավետությունը։ Այս պայմաններում անհրաժեշտ է վերանայել «ընտանիքի անդամ» և «շահառու» սահմանումները՝ ելնելով վերոնշյալ դիտարկումներից։ Պետք է ապահովել ավելի լայն, համարժեք և գործնական մոտեցում, որը հիմնված կլինի ոչ միայն ձևական իրավական կապերի, այլև իրական, փաստացի ընտանեկան հարաբերությունների փաստերի վրա։ Միևնույն ժամանակ, անհայտ կորած անձանց և նրանց ընտանիքների համար նախատեսված արտոնությունների ու աջակցությունների տրամադրման հիմքում պետք է դրվի Նախագծով սահմանված «անհայտ կորած անձի» հասկացությունը, բացառելով լրացուցիչ նախապայմանների պահանջը։ Չի ընդունվել
    10 Հելսինկյան Քաղաքացիական Ասամբլեայի Վանաձորի գրասենյակ 10.04.2025 23:57:54 Իր 77/220 բանաձևում Միավորված ազգերի կազմակերպության Գլխավոր ասամբլեան կոչ է արել պետություններին ձեռնարկել համապատասխան միջոցներ անհայտ կորածների իրավական կարգավիճակի, ինչպես նաև նրանց ընտանիքի անդամների անհատական կարիքների և նրանց աջակցության տրամադրման վերաբերյալ՝ հատուկ ուշադրություն դարձնելով կանանց, երեխաների և տարեցների կարիքներին այնպիսի ոլորտներում, ինչպիսիք են սոցիալական ապահովությունը, հոգեբանական և հոգեսոցիալական աջակցությունը, ֆինանսական հարցերը, ընտանեկան իրավունքը և սեփականության իրավունքը : Անհայտ կորած անձանց ընտանիքներն ունեն կարիքների լայն շրջանակ, ներառյալ տեղի ունեցած իրադարձությունների մասին տեղեկացված լինելու անհրաժեշտությունը, աճյունները հայտնաբերելու և հանգուցյալներին հիշելու անհրաժեշտությունը, տնտեսական, ֆինանսական, հոգեբանական և հոգեսոցիական աջակցության կարիքը, անվտանգության սպառնալիքներից պաշտպանվելու անհրաժեշտությունը և արդարադատության և արդյունավետ իրավական պաշտպանության միջոցների հասանելիության ապահովման անհրաժեշտությունը ։ Անհայտ կորած անձանց ընտանիքների՝ արդյունավետ և որակյալ հոգեբանական աջակցություն ստանալու իրավունքը մարդու իրավունքների պաշտպանության և մարդասիրական օգնության տրամադրման անկյունաքարերից է։ Այսպես, Մարդու իրավունքների հանձնակատարը կոչ է արել պետություններին անհայտ կորած անձանց հարազատներին տրամադրել անհրաժեշտ իրավական, հոգեբանական և սոցիալական աջակցություն ։ Առաջարկում ենք, Նախագծում ամրագրել անհայտ կորած անձանց ընտանիքների հոգեբանական աջակցություն ստանալու իրավունքը։ Մասամբ է ընդունվել
    11 Հելսինկյան Քաղաքացիական Ասամբլեայի Վանաձորի գրասենյակ 10.04.2025 23:57:54 Անհայտ կորած անձանց իրավունքների պաշտպանության վերաբերյալ միջազգային իրավական համակարգում առանցքային դեր է խաղում Ազգային տեղեկատվական կենտրոնը/բյուրոն: Ժնևի 1949 թվականի կոնվենցիաներում սահմանվում է տեղեկատվական բյուրոյի ստեղծման անհրաժեշտության մասին, որը կենտրոնացված կերպով հավաքագրելու է տեղեկատվություն հակառակորդ կողմին պատկանող ռազմագերիների և քաղաքացիական անձանց մասին, այդ տեղեկությունները փոխանցելու է մյուս կողմին և սկսելու է հետաքննություն՝ պարզելու անհայտ կորածների ճակատագիրը և գտնվելու վայրը ։ Ժնևի չորրորդ կոնվենցիայի 26-րդ հոդվածի համաձայն՝ հակամարտող կողմերը պարտավորվում են նպաստել անհայտ կորած հարազատների որոնմանը։ ԿԽՄԿ նշում է, որ Ազգային տեղեկատվական բյուրոն/կենտորնը պետք է պատրաստ լինի գործելու, երբ ռազմական գործողությունները սկսվեն։ Ուստի նպատակահարմար է դրա ստեղծման հիմքը դնել խաղաղ ժամանակ։ Եթե այն դեռ չկա, իշխանությունները պետք է ապահովեն դրա ստեղծումը։ Լիովին ընդունելով զինված հակամարտությունների ժամանակ Կենտրոնի դերը, այն կարող է նաև ստանալ լիազորություններ և գործել՝ ավելի ակտիվորեն աջակցելու անհայտ կորածների որոնմանն ու նրանց վերադարձին խաղաղության պայմաններում (...) : Նախագծով առաջարկվով կարգավորումների պարագայում անհասկանալի է, թե ինչպե՞ս է ձևավորվելու անհայտ կորած անձանց միասնական ռեեստրը։ Գտնում ենք, որ Ռեեստրի կառուցվածքը և գործառույթները պետք է սահմանվեն օրենքով, այլ ոչ թե ենթաօրենսդրական ակտով։ Բացի այդ, անհրաժեշտ է նշել, թե երբ կձևավորվի Ռեեստրը օրենքի ուժի մեջ մտնելուց հետո։ Նախագծով առաջարկվում է նաև ստեղծել գերիների, պատանդների և անհայտ կորած (գտնվելու վայրն անհայտ) անձանց հարցերով զբաղվող միջգերատեսչական հանձնաժողով, մինչդեռ նշված կառույցը չունի վերահսկողական լիազորություններ, ինչը նշանակում է, որ այն, ունենալով միայն խորհրդատվական նշանակություն, կրելու է ֆորմալ բնույթ՝ առանց իրավիճակի վրա ազդեցություն ունենալու մանդատի։ Նմանատիպ մարմինների ստեղծումը, եթե դրանք չունեն արդյունավետ գործառույթներ, որոնք կարող են հանգեցնել իրական փոփոխությունների կամ ազդեցության, անօգուտ են և կորցնում են իրենց նշանակությունը։ Երբ կառույցները չեն ապահովում իրական վերահսկողություն կամ լուծումներ, դրանք գոյություն ունեն միայն ֆորմալ ՝ առանց որևէ դրական ազդեցություն թողնելու առաջացած խնդիրների վրա։ Այսպիսով, հաշվի առնելով ներկայացված դիտարկումները, անհրաժեշտ է լրիվ վերանայել անհայտ կորածների հարցերով զբաղվող իրավասու մարմինների շրջանակը, դրանց գործառույթները և կազմավորման հիմքերը՝ ապահովելով դրանց առավել արդյունավետություն և անկախություն։ Չի ընդունվել
    12 Հելսինկյան Քաղաքացիական Ասամբլեայի Վանաձորի գրասենյակ 10.04.2025 23:57:54 Նախագծի 16-րդ հոդվածի 5-րդ մասը կարքի ունի հստակեցման, անհասկանալի է, թե ինչ դիմումի մասին է խոսքը, ում կողմից է այն ներկայացվում։ Գտնում ենք, որ պետք է խմբագրել հետևյալ կերպ, որ Պաշտպանության նախարարությունը կամ այն պետական մարմինը, որի զինծառայող (աշխատակից) է հանդիսանում տվյալ անձը, եթե անհայտ կորած զինծառայողների, ինչպես նաև զինվորական ծառայության մեջ չգտնվող այլ անհայտ կորած անձանց ճակատագրի և գտնվելու վայրի վերաբերյալ տեղեկատվությունը բացակայում է, ապա 72 ժամը լրանալուն հաջորդող 24 ժամվա ընթացքում ներկայացնում է դիմում Լիազոր մարմին: Չի ընդունվել
    13 Հելսինկյան Քաղաքացիական Ասամբլեայի Վանաձորի գրասենյակ 10.04.2025 23:58:13 Նախագծով սահմանված են անհայտ կորած անձանց հարցերով զբաղվող մարմինները՝ ՀՀ ներքին գործերի նախարարությունը, ՀՀ ազգային տեղեկատվական կենտրոնը, ՀՀ պաշտպանության նախարարությունը, ՀՀ ազգային անվտանգության ծառայությունը, ՀՀ քննչական կոմիտեն, ինչպես նաև ՀՀ գերիների, պատանդների և անհայտ կորած (գտնվելու վայրն անհայտ) անձանց հարցերով զբաղվող միջգերատեսչական հանձնաժողովը։ Նախագծի 9-րդ հոդվածի համաձայն՝ անհայտ կորած անձանց հարցերով լիազորված մարմինը Հայաստանի Հանրապետության ազգային անվտանգության ծառայությունն է, որին վերապահված է անհայտ կորած անձանց հետախուզման համակարգումը և դրա հետ կապված այլ հարցերի կարգավորումը։ Նախագծի 12-րդ հոդվածով սահմանված՝ Գերիների, պատանդների և անհայտ կորած (գտնվելու վայրն անհայտ) անձանց հարցերով հանձնաժողովը հասարակական հիմունքներով գործող խորհրդակցական մարմին է, որի գործունեության հիմնական խնդիրները՝ ի թիվս այլ սուբյեկտների՝ անհայտ կորած (գտնվելու վայրն անհայտ) անձանց որոնողական ու վերադարձման աշխատանքներին իր իրավասության սահմաններում աջակցելն է և անհայտ կորած (գտնվելու վայրն անհայտ) անձանց ընտանիքների անդամների ու հարազատների, ինչպես նաև շահագրգիռ մարմինների և կազմակերպությունների հետ մշտական կապ պահպանելը: Այսպիսով, ստացվում է, որ Նախագծի հեղինակներն առաջարկում են անհայտ կորած անձանց հարցերի լուծումը կամ դրանց շուրջ միջոցառումների իրականացումը վերապահել մի շարք մարմիններին, որոնց լիազորությունները և գործառույթները հստակ սահմանված չեն, իսկ որոշ հարցերում անգամ տեղի է ունենում գործառույթների կրկնություն, ի թիվս այլ խնդիրների՝ բացակայում է նաև մեկ միասնական համակարգող մեխանիզմ, որը կհամապատասխաներ միջազգային չափորոշիչներին։ ԿԽՄԿ-ի անհայտ կորած անձանց որոնման ազգային մեխանիզմների վերաբերյալ ուղեցույցում նշվում է, որ անհայտ կորած անձանց որոնումը և նույնականացումը, նրանց ընտանիքների կարիքների բավարարումը բարդ գործընթացներ են, որոնք կարող են պահանջել գաղտնիություն, ինչպես նաև դատական, քննչական և դատաբժշկական մարմինների և այլ հաստատությունների ու շահագրգիռ կողմերի մասնակցությունն ու փոխգործակցությունը: Այս գործընթացներում կարող են ներգրավվել ինչպես ազգային, այնպես էլ միջազգային ոչ կառավարական կառույցներ, որոնք ունեն հատուկ ռեսուրսներ և փորձ, որոնք կարող են օգտագործվել մեխանիզմի աշխատանքում: Վերոնշյալ նպատակներին հասնելու համար պետք է իրականացվի առկա կառույցների և գործընթացների ներուժի գնահատում ինչպես գործնական, այնպես էլ քաղաքական տեսանկյունից (ներառյալ դրանց վստահելիությունը և անկախությունը) : Ուսումնասիրելով միջազգային կառույցների կողմից մշակված ուղեցույցները, ձևավորված մոտեցումները, պետություններին ուղղված առաջարկությունները, ինչպես նաև այլ երկրների փորձը, Կազմակերպությունը նախագծով առաջարկվող անհայտ կորած անձանց և նրանց հարազատների իրավունքների ու օրինական շահերի ապահովմանն ուղղված մեխանիզմը գնահատում է խնդրահարույց, ոչ արդյունավետ և միջազգային չափորոշիչներին հակասող։ Ստորև ներկայացվում են անհայտ կորած անձանց հարցերով զբաղվող ազգային մեխանիզմի ձևավորման և աշխատանքի հիմնական հայեցակարգային մոտեցումները՝ հաշվի առնելով միջազգային պրակտիկան։ ԿԽՄԿ-ի կողմից մշակված մոդուլային օրենքը նախատեսում է երկու մարմինների ստեղծում. առաջինը՝ անհայտ կորած անձանց հետախուզման իրավասու պետական մարմին, որ լիազորված է լինելու օրենքի համաձայն անհայտ կորած անձանց որոնման և այլ գործառույթների իրականացնելու համար, և երկրորդը՝ ազգային տեղեկատվական բյուրո։ Մոդուլային օրենքը սահմանում է, որ օրենքն ուժի մեջ մտնելուց հետո 60-օրյա ժամկետում ստեղծվում է անհայտ կորածների որոնողական աշխատանքների անկախ և անաչառ իրավասու պետական մարմին։ Չնայած նրան, որ նշվում է, որ այն կարող է լինել գոյություն ունեցող մարմնի ստորաբաժանում կամ հատուկ ստեղծված հաստատություն, որոշ երկրներ ունեն փորձ՝ ստեղծելու մասնագիտացված անկախ մարմիններ կամ հանձնաժողովներ, որոնք զբաղվում են անհայտ կորած անձանց հարցերով։ Մասնավորապես, անհայտ կորածների որոնումների գործընթացը բարելավելու և անհայտ կորածների աճյունների նույնականացումն արագացնելու նպատակով Բոսնիա և Հերցեգովինայի անհայտ կորածների ինստիտուտը (Missing Persons Institute) ստեղծվել է որպես Բոսնիա և Հերցեգովինայում անհայտ կորածների որոնման անկախ հաստատություն ։ Մարդու իրավունքների խորհրդի խորհրդատվական կոմիտեի՝ անհայտ կորածների վերաբերյալ լավագույն փորձի վերաբերյալ զեկույցում նշվում է, որ անկախ և անաչառ ազգային մարմինը կարող է առանցքային դեր խաղալ անհայտ կորածների ճակատագրի պարզաբանման գործում։ Պետությունները պետք է ապահովեն նման հաստատության (անհայտ կորածների կոմիտեի կամ հանձնաժողովի) ստեղծումը և գործառնական գործունեությունը համապատասխան կառույցների միջոցով, ինչպիսիք են՝ աշխատանքային խմբերը կամ համապատասխան մեխանիզմները: Անհայտ կորածների հարցերով հանձնաժողովը կամ կոմիտեն պետք է ունենա հստակ սահմանված լիազորություններ, որոնք կենտրոնացած են զինված հակամարտության հետևանքով անհայտ կորածներին գտնելու վրա, և պետք է ունենա հստակ սահմանված մարդասիրական և օրենսդրական մանդատ, որն ուղղված է զինված հակամարտությունների հետևանքով անհայտ կորածների որոնմանը։ Այն պետք է ունենա իր մանդատն իրականացնելու համար անհրաժեշտ ռեսուրսներն ու լիազորությունները ։ Անհրաժեշտ է, որ այդ ինստիտուտները հնարավորինս ապաքաղաքականացվեն, իրենց աշխատանքը կատարեն բաց և թափանցիկ ձևով, ու իրենց կազմում ընդգրկեն ոչ միայն պետական պաշտոնյաներին, այլ նաև քաղաքացիական հասարակության ներկայացուցիչներին, ինչպես նաև անհայտ կորածների հարազատներին, որպեսզի ապահովվի դրանց անկախությունը և արդյունավետությունը։ Առանձին մարմինների կամ հանձնաժողովների ստեղծումը հաճախ պայմանավորված է լինում գործող պետական հաստատությունների նկատմամբ վստահության ցածր մակարդակով, ինչպես նաև տվյալ հաստատություններում տեղի ունեցող մարդու իրավունքների խախտումներով։ Հանրային վստահության գործոնը էական նշանակություն ունի ապահովելու համար անհայտ կորածների ընտանիքների մասնակցությունն անհայտ կորած անձանց հարցերով զբաղվող կառույցների աշխատանքներում։ Միջազգային հարթակներում մշտապես ընդգծվել է անհայտ կորածների ընտանիքների արդյունավետ մասնակցության ապահովման խնդիրը ինչպես մեխանիզմի/կառույցի ստեղծման գործընթացին, այնպես էլ դրա գործունեության ընթացքում։ Անհայտ կորածների ընտանիքների ներգրավումը կարևոր դեր ունի անհայտ կորածների ցուցակը կազմելու և այլ տեղեկություններ հավաքագրելու գործում, ինչպիսիք են անհետացման հանգամանքները կամ հնարավոր հուղարկավորման վայրը։ ։ Հետևաբար, ձևավորվող կառույցը կամ մեխանիզմը պետք է ունենա այն ընտանիքների և համայնքների վստահությունը, որոնց համար այն ստեղծվել կամ գործում է: Ընթացիկ կամ հետկոնֆլիկտային իրավիճակներում և բռնության այլ դեպքերի պայմաններում մեխանիզմը կարող է պահանջել ավելի անկախ լինել այլ պետական կառույցներից՝ արդյունավետությունը ապահովելու համար: ԵԽ մարդու իրավունքների հանձակատարի զեկույցում նշվում է, որ թեև անհայտ կորածների որոնումը համակարգող ազգային հանձնաժողովների կամ կենտրոնացված հաստատությունների ստեղծումը դրական քայլ է, փորձը ցույց է տալիս, որ նման մեխանիզմներն ապահովված չեն բավարար մարդկային և ֆինանսական ռեսուրսներով: Եվ եթե դրանք չգործեն լիակատար թափանցիկությամբ և անկախությամբ, ինչպես նաև չհամագործակցեն դատական փորձագետների, ՀԿ-ների և անհայտ կորածների հարազատների ասոցիացիաների հետ, ապա դրանք դատապարտված են ձախողման ։ ՄԻԵԴ-ը Ասլախանովա և այլք ընդդեմ Ռուսաստանի Դաշնություն գործով (2012, պարագրաֆ 225) ընդգծել է, որ անհրաժեշտ է ստեղծել «տարածաշրջանում անհետացումները հետաքննող միասնական, բարձրաստիճան մարմին, որին կտրամադրվի անսահմանափակ հասանելիություն բոլոր անհրաժեշտ տեղեկատվությանը, և որի աշխատանքը կկառուցվի անհայտ կորածների հարազատների հետ վստահության և գործընկերության հիման վրա» : Անհայտ կորած անձանց որոնումը, նույնականացումը, նրանց ընտանիքների կարիքների բավարարումը և իրավաբանական կարգավիճակի որոշումը պահանջում են համապարփակ մոտեցում, որը ներառում է մի քանի ոլորտների համագործակցություն՝ իրավապահ համակարգ, զինված ուժեր, դատաբժշկական փորձագետներ, հասարակական և միջազգային կառույցներ։ Բացի այդ, ՀՀ գործող մարմինների պարագայում շատ վիճելի է որևէ կառույցին վերապահել անհայտ կորած անձանց որոնման իրավասու պետական մարմնի լիազորությունները, քանի որ այս գործընթացը, ինչպես արդեն նշվեց, պահանջում է բազմամասնագիտական մոտեցում և համապարփակ կառավարման մեխանիզմ, որը կաշկանդված չի լինելու այլ մարմինների նկտամամբ վերահսկողություն իրականացնելուց և ունենալու է բավար մակարդակի անկախություն և հանրային վստահություն։ Մինչ որևէ մարմնին անհատ կորած անձանց հարցերով լիազորությունների վերապահումը, անհրաժեշտ է պարզել, արդյո՞ք ՀՀ գործող մարմիններն ունակ են ապահովելու անհայտ կորած անձանց հարցերով զբաղվող մեխանիզմի արդյունավետ և համակարգված աշխատանքը, ունեն բավարար չափի անկախություն իրականացնելու ուսումնասիրություններ և քննություններ, ունեն բավարար չափի հանրային վստահություն, անհայտ կորած անձանց հարազատների հետ արդյունավետ աշխատելու համար, բավարար կարողություններ՝ աշխատելու միջազգային և այլ շահագրգիր կառույցների հետ։ Սրանք հարցեր են, որոնք պահանջում են խորը վերլուծություն և գնահատում։ Չի ընդունվել
    14 Հելսինկյան Քաղաքացիական Ասամբլեայի Վանաձորի գրասենյակ 10.04.2025 23:58:16 Հաշվի առնելով պետության նախկին փորձը, երբ մարմինները և գերատեսչությունները, չկարողանալով ճիշտ ու արդյունավետ համագործակցել, չունենալով հստակ օրենսդրորեն ամրագրված մանդատ, ինչպես նաև ռեսուրսներ, բախվել են գործողությունների կրկնօրինակման, կասեցման, դանդաղեցման և դյունավետության ապահովման խնդրին, Կազմակերպությունը բացասաբար է գնահատում Նախագծով առաջարկվող մեխանիզմը և գտնում է, որ անհրաժեշտ է ձևավորել մեկ միասնական անկախ մարմին՝ Անհայտ կորած անձանց հարցերով պետական կոմիտե, որը կհամակարգի բոլոր գործընթացները, ապահովելով արդյունավետ աշխատանք տարբեր մարմինների և կազմակերպությունների միջև, ինչպես առկա է մի շարք այլ երկներում։ Անհայտ կորած անձանց հարցերով պետական կոմիտեն (Կոմիտե) պետք է գործի անհայտ կորած անձանց և նրանց հարազատների իրավունքների պաշտպանության, անկախության, քաղաքական չեզոքության, անկողմնակալության, ֆինանսական ինքնուրույնության, ֆունկցիոնալ անձեռնմխելիության, հանրային հաշվետվողականությանն և թափանցիկության, ինչպես նաև համագործակցության սկզբունքների հիման վրա։ Անհայտ կորած անձանց և գերիների հարցերով պետական կոմիտեն (Կոմիտե) պետք է ունենա օրենքով հստակ սահմանված և միջազգային չափանիշներին համահունչ լիազորություններ, որոնք կապահովեն գործընթացների արդյունավետությունը, թափանցիկությունը և հաշվետվողականություն։ Կոմիտեն պետք է լիազորված լինի ստանալու անհայտ կորած անձանց որոնման հարցումները, դրանց հիման վրա հավաքագրելու, ստուգելու և փոխանցելու անհայտ կորածների հարազատներին և իրավասու պետական մարմիններին անձի անհետացման վերաբերյալ առկա տեղեկությունները և փաստերը, ինչպես նաև տվյալներ անձի գտնվելու վայրի և ճակատագրի մասին։ Կոմիտեն պետք է ունենա իրավասություն նաև քննել անհայտ կորած անձանց անհետացման հետ կապված հանգամանքներ։ Միաժամանակ, Կոմիտեն պետք է համակարգի այլ մարմինների աշխատանքը՝ անհայտ կորածների որոնման, աճյունների նույնականացման և անհայտ կորած անձանց և նրանց հարազատների իրավունքների պաշտպանության հետ կապված բոլոր հարցերում։ Կոմիտեն նաև պարտավոր է ապահովել, որ ձեռնարկվեն բոլոր անհրաժեշտ նախապատրաստական միջոցառումները Ազգային տեղեկատվական բյուրոյի ստեղծման և գործունեության համար, որը պատասխանատու կլինի տվյալների հավաքագրման և համակարգման գործընթացների համար՝ ապահովելով անհայտ կորած անձանց որոնման աշխատանքների շարունակականությունը։ Կոմիտեն պետք է նաև ունենա իրավասություն ճանաչելու անհայտ կորած անձին և իրականացնելու նրա անհայտ կորած լինելու կարգավիճակի պաշտոնական ճանաչման գործընթացը՝ համաձայն սահմանված ընթացակարգերի։ Օրենսդրորեն պետք է ամրագրել, որ իրավասու մարմինները պարտավոր են տրամադրել Կոմիտեին բոլոր անհրաժեշտ տեղեկատվությունները, որոնք կապված են անհայտ կորած անձանց ճակատագրի և ինքնության որոշման հետ։ Նման դեպքերում պետք է սահմանվեն նաև իրավական հետևանքներ՝ այս պարտավորությունը չկատարելու համար, որպեսզի ապահովվի տեղեկատվության պատշաճ տրամադրումը ու գործընթացի արդյունավետությունը։ Բացի այդ, Կոմիտեն պետք է ունենա հասանելիություն պետական հիմնարկների արխիվներին և պետական գաղտնիք պարունակող տեղեկատվությանը, որն անհրաժեշտ է անհայտ կորած անձանց գտնվելու վայրի և ճակատագրի պարզաբանման համար՝ օրենքով սահմանված պայմաններում և կարգով։ Կոմիտեի անդամները պետք է ընտրվեն ՀՀ Ազգային ժողովի կողմից, քանի որ դա կարևոր պայման է նրանց անկախության ապահովման համար։ Անդամները պետք է ունենան անձեռնմխելիություն, որպեսզի կարողանան կատարել իրենց գործառույթները առանց քաղաքական կամ այլ ճնշումների ազդեցության։ Կոմիտեի ենթակայության տակ պետք է ստեղծվի Ազգային տեղեկատվական կենտրոնը (բյուրոն), որը կլինի պատասխանատու անհայտ կորած անձանց վերաբերյալ տեղեկատվության հավաքման և համակարգման համար։ Չի ընդունվել
    Եվրոպական Միություն
    Այս կայքը ստեղծվել և թարմացվել է Եվրոպական միության ֆինանսական աջակցությամբ: Կայքի բովանդակության համար պատասխանատվություն են կրում հեղինակները, և պարտադիր չէ, որ այն արտահայտի Եվրոպական միության, ՄԱԿ-ի Զարգացման ծրագրի, ՄԱԿ-ի բնակչության հիմնադրամի, ՅՈՒՆԻՍԵՖ-ի և ԵԱՀԿ-ի տեսակետները: