ՀԻՄՆԱՎՈՐՈՒՄ
«ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹՅԱՆ ՔՐԵԱԿԱՆ ԴԱՏԱՎԱՐՈՒԹՅԱՆ ՕՐԵՆՍԳՐՔՈՒՄ ՓՈՓՈԽՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐ ԵՎ ԼՐԱՑՈՒՄՆԵՐ ԿԱՏԱՐԵԼՈՒ ՄԱՍԻՆ» ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹՅԱՆ ՕՐԵՆՔԻ ՆԱԽԱԳԾԻ ԸՆԴՈՒՆՄԱՆ
- Ընթացիկ իրավիճակը և իրավական ակտի ընդունման անհրաժեշտությունը.
2021 թվականի հունիսի 30-ին ընդունվել և 2022 թվականի հուլիսի 1-ից ուժ մեջ է ՀՀ քրեական դատավարության նոր օրենսգիրքը (այսուհետ՝ նաև Օրենսգիրք), որում առկա բազմաթիվ նորամուծությունները և համալիր կարգավորումները կոչված են լուծել ոլորտում կուտակված վարութային խնդիրները, բարձրացնել ենթադրյալ հանցանքների քննության ընթացակարգի որակը, ապահովել քրեական վարույթի իրականացման առավել արդյունավետ կարգի կիրառումը՝ այն զուգորդելով անձի իրավունքների և ազատությունների ուժեղացված պաշտպանության հետ: Միաժամանակ, ակայն Օրենսգրքի եռամյա կիրառության ընթացքում ի հայտ են եկել խնդիրներ, որոնք պահանջում են օրենսդրական հստակեցումներ և լրացումներ։
Հիշյալ խնդիրների վերհանման նպատակով իրականացված մոնիթորինգի արդյունքներով շահագրգիռ մարմիններից ստացվել են քրեական, քրեական դատավարության և քրեակատարողական նոր օրենսգրքերի կիրառման ընթացքում գործնականում առավել հաճախ ծագած խնդիրները, որոնց լուծման նպատակով անհրաժեշտություն է առաջացել ձեռնամուխ լինել համապատասխան օրենսդրական փոփոխությունների իրականացմանը:
Մասնավորապես,
- Օրենսգրքի 8-րդ հոդվածի 2-րդ մասի համաձայն՝ վարութային գործողությունները ամրագրվում են էլեկտրոնային եղանակով կազմված արձանագրությամբ: Եթե առանձին վարութային գործողության ընթացքի և արդյունքների ամրագրումն էլեկտրոնային եղանակով անհնար է, ապա այն կատարվում է թղթային եղանակով՝ համակարգչով, իսկ դրա անհնարինության դեպքում՝ ձեռագիր կազմված արձանագրությամբ։ Հիշյալ դրույթի կենսագործման նպատակով ստեղծվել է քրեական գործերով մինչդատական վարույթի էլեկտրոնային կառավարման համակարգը (այսուհետ՝ Համակարգ), որը ներկայում գտնվում է լրամշակումների փուլում: Հաշվի առնելով այն հանգամանքը, որ Համակարգի ամբողջական ներդրումից հետո բոլոր քրեական վարույթներով կատարվող վարութային գործողությունների էլեկտրոնային եղանակով ամրագրումը կդառնա պարտադիր, անհրաժեշտ է սահմանել վարութային գործողությունների էլեկտրոնային եղանակով ամրագրումից որոշակի բացառություններ զգայուն տեղեկատվություն, մասնավորապես՝ պետական գաղտնիք պարունակող տեղեկություններ ներառող քրեական վարույթների համար՝ ապահովելու համար նման տեղեկությունների լիարժեք պահպանությունը և պաշտպանությունը:
- Օրենսգրքի 10-րդ հոդվածով ամրագրված են քրեական վարույթների միացման և անջատման կարգավորման նորմերը: Հիշյալ հոդվածի 2-րդ մասը վարույթից նոր վարույթ անջատելու հնարավորություն է ընձեռում միայն մեկից ավելի անձանց կողմից ենթադրյալ հանցանքներ կատարելու դեպքերում: Մինչդեռ գործնականում լինում են դեպքեր, երբ նույն անձին վերագրվող մեկից ավելի ենթադրյալ հանցանքների վերաբերյալ վարույթով բավարար ապացույցներ են ձեռք բերվում այդ անձին վերագրվող արարքներից միայն մեկի դատապարտումը հավանական համարելու համար, իսկ մեղսագրված մյուս դրվագներով անհրաժեշտություն է լինում շարունակել նախաքննությունը: Նման պայմաններում խնդիրներ են առաջանում անձին մեղսագրված բոլոր դրվագներով հանրային քրեական հետապնդման համար նախատեսված ժամկետներում վարույթի նյութերը դատարան հանձնելու հարցում: Ուստի՝ անհրաժեշտ է սահմանել կարգավորում՝ նույն անձի կողմից մեկից ավելի ենթադրյալ հանցանքներ կատարելու վերաբերյալ վարույթից նոր վարույթ անջատելու հնարավորությունը նախատեսելու վերաբերյալ:
- Օրենսգրքի 41-րդ հոդվածով սահմանվում են քննիչի լիազորությունները և նույն հոդվածի 1-ին մասի 23-րդ կետով ամրագրված է, որ վարույթը կարճելու կամ նախաքննությունն այլ կերպ ավարտելու, հարկադրանքի միջոց կիրառելու մասին հսկող դատախազի հանձնարարության, ինչպես նաև ձերբակալման ներքո չգտնվող անձի նկատմամբ քրեական հետապնդում հարուցելու մասին հսկող դատախազի որոշման հետ համաձայն չլինելու դեպքում առանց այն կատարելու քննիչը դրա վերաբերյալ մեկօրյա ժամկետում առարկություն է ներկայացնում վերադաս դատախազին: Մինչդեռ, Օրենսգրքի 190-րդ հոդվածը ձերբակալման ներքո չգտնվող անձի նկատմամբ քրեական հետապնդում հարուցելու մասին որոշման հետ համաձայն չլինելու դեպքում քննիչի կողմից առարկություն նախատեսելու ժամկետ է նախատեսում համապատասխան որոշումը ստանալուց հետո՝ 18 ժամը: Հետևաբար՝ անհրաժեշտ է վերացնել հիշյալ հակասությունը:
- Հարկ է նկատել, որ Օրենսգրքի 46-րդ հոդվածի 2-րդ մասի 4-րդ կետի համաձայն՝ վարույթին պաշտպանի պարտադիր մասնակցության հիմքերից մեկը մեղադրյալի ժամկետային զինծառայող լինելն է, մինչդեռ «Զինվորական ծառայության և զինծառայողի կարգավիճակի մասին ՀՀ օրենքի 5-րդ հոդվածի 2-րդ մասի համաձայն՝ ժամկետային զինվորական ծառայություն է թե՛ պարտադիր, թե՛ պայմանագրային զինվորական ծառայությունները: Այս համատեքստում, անհրաժեշտ է փաստել, որ հաշվի առնելով պարտադիր ժամկետային զինծառայության առանձնահատկությունները օրենսդրի կամքն ուղղված է եղել հենց պարտադիր ժամկետային զինծառայողներին պրոֆեսսիոնալ պաշտպանությամբ ապահովելուն: Հետևաբար հստակեցման կարիք ունի նաև քննարկվող դրույթը:
- Օրենսգրքի 71-րդ հոդվածը նախատեսում է ընթերակային, փորձագետին, թարգմանչին և դատական նիստերի քարտուղարին բացարկելու հիմքերը, սակայն վարույթին օժանդակող անձանցից հոգեբանի մասնակցությունը բացառող հանգամանքներն օրենքով նախատեսված չեն, այնինչ, օրինակ, փորձագետի համար սահմանված համապատասխան հիմքերը կարող են հավասարապես կիրառելի լինել նաև հոգեբանի նկատմամբ:
- Օրենսգրքի 125-րդ հոդվածով սահմանված է, որ որպես գրավ կարող է ընտրվել նաև անշարժ գույք, սակայն սահմանված չէ, թե անհրաժեշտության և առկայության դեպքում գրավադրված տվյալ անշարժ գույքը կարող է փոխարինվել այլ համարժեք գույքով կամ դրամական գումարով, թե՝ ոչ, ինչը ևս գործնականում առաջացնում է խնդիրներ: Վերոգրյալ խնդիրը լուծելու նպատակով անհրաժեշտ է Օրենսգրքի 125-րդ հոդվածում կատարել հստակ ամրագրում, որ գրավատուի դիմումի և հիմնավորող փաստաթղթերի հիման վրա գրավադրված անշարժ գույքը կարող է փոխարինվել համարժեք այլ գույքով կամ դրամական գումարով։
- Օրենսգրքի 133-րդ հոդվածի 7-րդ մասով հստակ սահմանված է արգելադրման ենթակա գույքի արժեքի որոշման կարգը։ Մասնավորապես արգելադրման ենթակա գույքի արժեքը որոշվում է շուկայական գնով այդ նպատակով ներգրավված փորձագետի կողմից։ Այս կանոնից որևէ բացառաթյուն օրենսդիրը չի նախատեսել։
«Գնահատման գործունեության մասին» ՀՀ օրենքի 2-րդ հոդվածի համաձայն․
«1. Սույն օրենքի գործողությունը տարածվում է Հայաստանի Հանրապետության տարածքում իրականացվող գնահատման գործունեության վրա:
- Սույն օրենքը չի տարածվում մշակութային արժեքների, արժեթղթերի, ածանցյալ ֆինանսական գործիքների (գործարքների), արժութային արժեքների, թանկարժեք մետաղների, թանկարժեք քարերի ու թանկարժեք մետաղներից և քարերից պատրաստված զարդերի գնահատման, անշարժ գույքի կադաստրային գնահատման վրա:»։
Նույն օրենքի 3-րդ հոդվածի համաձայն․
«1. Գնահատման գործունեությունը կարգավորվում է Հայաստանի Հանրապետության քաղաքացիական օրենսգրքով, սույն օրենքով, Հայաստանի Հանրապետության գնահատման ստանդարտներով և այլ նորմատիվ իրավական ակտերով, ինչպես նաև Հայաստանի Հանրապետության միջազգային պայմանագրերով:»։
Նույն օրենսքի 4-րդ հոդվածի համաձայն․
«1. Սույն օրենքում օգտագործվում են հետևյալ հիմնական հասկացությունները.
1) գնահատող՝ ֆիզիկական անձ, որն ունի գնահատողի որակավորման գործող վկայական և հաշվառված է լիազոր մարմնի կողմից.
2) գնահատման կազմակերպություն՝ գնահատման գործունեություն իրականացնող կազմակերպություն կամ անհատ ձեռնարկատեր, որը սույն օրենքով սահմանված կարգով հաշվառված է լիազոր մարմնի կողմից.
(…)»։
Նույն օրենքի 6-րդ հոդվածի համաձայն․
«1. Սույն օրենքի իմաստով՝ գնահատման օբյեկտներ են համարվում գույքը (անշարժ և շարժական), գույքի նկատմամբ սեփականության և այլ գույքային իրավունքները, ինչպես նաև քաղաքացիական իրավունքի այլ օբյեկտներ, որոնք Հայաստանի Հանրապետության օրենսդրությամբ կարող են հանդիսանալ քաղաքացիաիրավական շրջանառության օբյեկտներ, որոնց վերաբերյալ սահմանված են գնահատման ստանդարտներ:»։
Նույն օրենքի 7-րդ հոդվածի համաձայն․
«1. Հայաստանի Հանրապետությունում գնահատման ստանդարտները, ինչպես նաև գնահատողի վարքագծին ներկայացվող պահանջները սահմանում է Կառավարությունը` գնահատման միջազգային ստանդարտներին ու վարքագծի կանոններին համահունչ, որոնց կիրառումը պարտադիր է գնահատողների համար:»։
«Հայաստանի Հանրապետությունում գնահատման ստանդարտները, ինչպես նաև գնահատողի վարքագծին ներկայացվող պահանջները սահմանելու մասին» ՀՀ Կառավարության 2022 թվականի օգոստոսի 24-ի թիվ N 1355-Ն որոշման N 2 հավելվածի համաձայն․
«1․ Սույն որոշման N 1 հավելվածով սահմանված ստանդարտում (այսուհետ` Ընդհանուր ստանդարտ) ընդգրկված դրույթները վերաբերում են նաև անշարժ գույքի գնահատմանը: Սույն հավելվածը ներառում է անշարժ գույքի նկատմամբ իրավունքների գնահատման լրացուցիչ պահանջները:
- Անշարժ գույքի գնահատման ստանդարտն իրենից ներկայացնում է միջազգային ստանդարտներին համահունչ, անշարժ գույքի գնահատումը կանոնակարգող, համընդհանուր, պարտադիր և բազմակի կիրառման համար կանոններ, ցուցումներ, որում սահմանված դրույթները համապատասխանում են նաև Ընդհանուր ստանդարտին:
- Սույն հավելվածի գործողությունը տարածվում է Հայաստանի Հանրապետության տարածքում իրականացվող անշարժ գույքի գնահատման գործունեության վրա:
- Սույն հավելվածը ենթակա է կիրառման գնահատողների կողմից անշարժ գույքի գնահատման ժամանակ, ինչպես նաև օրենքով սահմանված կարգով գնահատման հաշվետվությունների վերաբերյալ մասնագիտական եզրակացություն տրամադրող անձանց համար:
Սույն հավելվածի դրույթները չեն տարածվում անշարժ գույքի հարկով հարկման նպատակով անշարժ գույքի շուկայական արժեքին մոտարկված կադաստրային գնահատման վրա:
(…)»։
Նույն որոշման N 1 հավելվածի 15-րդ կետի համաձայն․
«Շուկայական արժեքը հաշվարկային դրամական մեծություն է, որով հավանաբար կիրականացվեր, գնահատման ամսաթվի դրությամբ, շահագրգիռ կողմերի միջև, բաց և մրցակցային շուկայում գնահատվող օբյեկտի փոխանակում, որի պարագայում կողմերից յուրաքանչյուրը, իրազեկված լինելով, գործում է ողջամտորեն և առանց հարկադրանքի:
(…)
2) «Շուկայական արժեք» հասկացությունը ենթադրում է, որ գները սահմանվում են բաց և մրցունակ շուկայում, որտեղ մասնակիցներն օժտված են գործելու ազատությամբ: Գնահատվող օբյեկտների շուկան կարող է լինել ինչպես միջազգային, այնպես էլ տեղական, որը կարող է բաղկացած լինել բազմաթիվ գնորդներից և վաճառողներից կամ լինել սահմանափակ մասնակիցների քանակով:
(…)»:
«Անշարժ գույքի հարկով հարկման նպատակով անշարժ գույքի շուկայական արժեքին մոտարկված կադաստրային գնահատման կարգը սահմանելու մասին» ՀՀ օրենքի 2-րդ հոդվածի համաձայն․ «Սույն օրենքի գործողությունը տարածվում է անշարժ գույքի հարկով հարկման նպատակով կարգավորման ենթակա իրավահարաբերությունների վրա:»։
Նույն օրենքի 3-5-րդ հոդվածներով նախատեսված են համապատասխան բանաձևեր՝ հարկով հարկման նպատակով անշարժ գույքի տարբեր տեսակների շուկայական արժեքին մոտարկված կադաստրային արժեքները որոշելու համար։
Մեջբերված նորմերի համադրված վերլուծության հիման վրա հարկ է արձանագրել, որ «արգելադրման ենթակա գույքի արժեք» հասկացությունը ենթադրում է հատուկ գիտելիքների տիրապետող օրենքով սահմանված չափանիշներին («Գնահատման գործունեության մասին» ՀՀ օրենքի 4-րդ հոդվածի 1-ին մասի 1-2-րդ կետերը) համապատասխանող անձի կողմից այդ գույքի գնահատման արդյունքում ձևավորված հաշվարկային դրամական մեծություն։ Այս նպատակով անշարժ գույքի գնահատման իրավահարաբերությունների նկատմամբ կիրառելի են «Գնահատման գործունեության մասին» ՀՀ օրենքի և դրա հիման վրա ընդունված «Հայաստանի Հանրապետությունում գնահատման ստանդարտները, ինչպես նաև գնահատողի վարքագծին ներկայացվող պահանջները սահմանելու մասին» ՀՀ Կառավարության 2022 թվականի օգոստոսի 24-ի թիվ N 1355-Ն որոշման իրավական նորմերը։
Ընդ որում, Կառավարության որոշմամբ սահմանված ստանդարտների ուսումնասիրությունից երևում է, որ անշարժ գույքի գնահատումն անպայմանորեն չի ենթադրում փորձաքննության իրականացում:
Մինչդեռ, Օրենսգրքի 133-րդ հոդվածի 7-րդ մասում «փորձագետ» եզրույթի գործածումը գործնականում տարբեր մեկնաբանությունների տեղիք է տալիս և խնդրահարույց է դարձնում գույքն անհապաղ արգելադրելու պահանջի իրացումը, քանի որ որոշ դեպքերում այն մեկնաբանվում է որպես պարտադիր փորձաքննության նշանակման պահանջ և լրջորեն ձգձգում է գործընթացը: Հիշյալը ոչ իրավաչափորեն բացառում է վարույթի սկզբանական փուլում գույքի շուկայական արժեքի որոշումը՝ առանց փորձաքննության իրականացման: Բացի այդ՝ հիշյալ նորմում օգտագործվում է նաև «շուկայական գին» եզրույթը, մինչդեռ ոլորտային օրենսդրությունը բացահայտում է և օգտագործում է «շուկայական արժեք» եզրույթը: Հետևաբար՝ անհրաժեշտ է կատարել հստակեցումներ:
- Օրենսգրքի 196-րդ հոդվածը սահմանում է հանրային քրեական հետապնդում չհարուցելու կամ այն դադարեցնելու վերաբերյալ հսկող դատախազի կողմից որոշում կայացնելու կարգը: Չնայած հիշյալ հոդվածով ամրագրված են հանրային քրեական հետապնդում չհարուցելու կամ այն դադարեցնելու իրավակարգավորումները, սակայն հստակեցված չէ, թե հսկող դատախազի կողմից ինչ ժամկետում պետք է քննարկվի քննիչի կողմից ներկայացված քրեական հետապնդում չհարուցելու կամ քրեական հետապնդումը դադարեցնելու մասին միջնորդությունը։
Նկատի ունենալով, որ քրեական դատավարության օրենսգրքով միջնորդությունների քննարկման համար սահմանված է յոթնօրյա ժամկետ, ուստի անհրաժեշտություն է առաջացել Օրենսգրքում կատարել փոփոխություն և սահմանել հանրային քրեական հետապնդում չհարուցելու կամ քրեական հետապնդումը դադարեցնելու մասին քննիչի կողմից ներկայացված միջնորդությունը հսկող դատախազի կողմից քննարկելու յոթնօրյա ժամկետ:
- Հաշվի առնելով, գտնվելու վայրն անհայտ կամ Հայաստանի Հանրապետության սահմաններից դուրս գտնվող մեղադրյալի նկատմամբ խափանման միջոց կիրառելու վերաբերյալ միջնորդության քննության առանձնահատկությունները՝ գործիքակազմի առավել արդյունավետ գործադրման նպատակով անհրաժեշտ է նախատեսել, որ, որպես կանոն, այդ միջնորդությունների քննությունը կարող է իրականացվել գրավոր ընթացակարգով:
- Դատական վարույթի հրապարակայնությունը Սահմանադրությամբ և Մարդու իրավունքների և հիմնական ազատություների պաշտպանության մասին կոնվենցիայով նախատեսված կարևոր երաշխիքներից է: Միևնույն ժամանակ, դրա սահմանափակումները թույլատրելի են, եթե դրանք ուղղված են ինչպես մասնավոր մասնակիցների իրավունքների, այնպես էլ արդարադատության շահերի պաշտպանությանը: Գործնականում դատական նիստերի տեսաձայնագրումների տարածումը, դրա ընթացքի հեռարձակումները հանգեցրել են այնպիսի իրավիճակների, երբ դեռևս չհարցաքննված վկաները հնարավորություն են ունեցել հետևել նիստին և տեղեկանալ արդեն տրված ցուցմունքներին։ Հիշյալն անընդունելի է և վտանգում է գործի համակողմանի, անաչառ և պատշաճ քննության իրականացումը։ Ուստի անհրաժեշտ է մինչև տվյալ քրեական գործով ներգրավված և դատական նիստին կանչված բոլոր վկաների հարցաքննության ավարտը նախատեսել դատական նիստի տեսափայնագրման տարածման և հեռարձակման արգելք:
- Դատական նիստերիանհարկի հետաձգումներից խուսափելու, գործի ողջամիտ ժամկետում քննության սկզբունքի ապահովման նպատակով անհրաժեշտ է նախատեսել հնարավորություն դատական նիստը պաշտպանի բացակայությամբ շարունակելու համար: Միաժամանակ, հաշվի առնելով պաշտպանի առանցքային դերը քրեական վարույթում որպես պայման անհրաժեշտ է նախատեսել մեղադրյալի համաձայնությունը և վարույթին պաշտպանի պարտադիր մասնակցության հիմքերի բացակայությունը:
- Օրենսգրքի 297-րդ հոդվածի 1-ին մասի համաձայն՝
Գույքի արգելադրման մասին որոշման իրավաչափությունը հաստատելու միջնորդության քննության արդյունքով դատարանը կայացնում է հետևյալ որոշումներից մեկը․
1) միջնորդությունը մերժելու և գույքի արգելադրման մասին քննիչի որոշումը վերացնելու մասին.
2) միջնորդությունը բավարարելու և գույքի արգելադրման մասին քննիչի որոշման իրավաչափությունը հաստատելու մասին»։
Մեջբերված նորմի ուսումնասիրությունից երևում է, որ օրենսդիրը չի նախատեսել գույքի արգելադրման որոշման իրավաչափությունը հաստատելու վերաբերյալ քննիչի միջնորդությունը մասնակի բավարարելու հնարավորություն: Մինչդեռ, անձի մեկից ավելի գույքերի արգելադրման վերաբերյալ որոշման իրավաչափության ստուգման ընթացքում դատարանը, ներկայացված նյութերի ուսումնասիրության հիման վրա գալով եզրահանգման առ այն, որ ներկայացված գույքերից միայն մի քանիսի մասով է որոշումն իրավաչափ, չի կարող այն բավարարել մասնակի: Նման պայմաններում միջնորդությունը մերժելու դեպքում քննիչը պետք է ներկայացնի նույնաբովանդակ նոր միջնորդություն: Ուստի՝ շրջապտույտից խուսափելու նպատակով անհրաժեշտ է նախատեսել համապատասխան լիազորություն:
- Օրենսգրքի 332-րդ հոդվածի 3-րդ մասի համաձայն՝ «Այն դեպքում, երբ կողմը միջնորդել է կատարել եզրակացությունը կամ կարծիքը տված փորձագետի հարցաքննություն, այդ ապացույցը չի կարող օգտագործվել առանց տվյալ փորձագետի հարցաքննության»: Քանի որ այս նորմի նպատակը եզրակացություն տված փորձագետին հակընդդեմ հարցման ենթարկելու իրավունքն ապահովելն է, սակայն օրենքում տեղ գտած տվյալ եզրույթը գործնականում կարող է խնդրահարույց լինել փորձագետին հարցաքննելու օբյեկտիվ անհնարինության դեպքում, ինչպես նաև տեղիք տալ իրավունքի չարաշահումների՝ անհրաժեշտ է հրաժարվել հիշյալ կարգավորումից:
- Օրենսգիրքը դատական վերանայման կառուցակարգերից վերաքննության, վճռաբեկության և հատուկ վերանայման առնչությամբ հստակ նախատեսում է բողոքի վերաբերյալ նախնական վարույթով համապատասխանաբար բողոքը վերադարձնելու, վարույթ ընդունելու կամ վարույթ ընդունելը մերժելու մասին որոշումներ կայացնելու ժամկետներ, մինչդեռ բացառիկ վերանայման պարագայում Օրենսգրքի 407-րդ հոդվածը բացառիկ վերանայման բողոքը վերադարձնելու, վարույթ հարուցելու կամ վարույթի հարուցումը մերժելու մասին որոշումներ կայացնելու օրենսդրական ժամկետներ չի նախատեսում, ուստի նշվածը կարգավորելու նպատակով առաջարկվում է սահմանել բողոքը վերադարձնելու համար ժամկետ։
- Օրենսգրքի 408-րդ հոդվածի 1-ին մասի համաձայն՝ «Բացառիկ վերանայման արդյունքով իրավասու դատարանն ամբողջությամբ կամ մասնակի բեկանում է բողոքարկվող դատական ակտը` վարույթը փոխանցելով համապատասխան ստորադաս դատարան կամ դադարեցնելով քրեական հետապնդումը, իսկ անհրաժեշտության դեպքում՝ նաև կարճելով վարույթը»:
Նույն հոդվածի 2-րդ մասի համաձայն՝ «Բացառիկ վերանայում իրականացնող դատարանն իրավասու է չբեկանելու բողոքարկվող դատական ակտը, միայն եթե ծանրակշիռ փաստարկների մատնանշմամբ հիմնավորում է, որ սույն օրենսգրքի 403-րդ հոդվածով նախատեսված հանգամանքներն ըստ էության չէին կարող ազդել վարույթի արդյունքի վրա»:
Վերոշարադրյալ նորմից բխում է, որ բացառիկ վերանայման պարագայում օրենսդիրը չի նախատեսել դատական ակտը փոփոխելու հնարավորություն: Մինչդեռ, օրինակ, Օրենսգրքի 403-րդ հոդվածի 2-րդ մասի 2.1.-ին կետով նախատեսված հիմնարար խախտման հիմքի առկայության պարագայում մեղադրյալին վերագրվող հանցագործության համար նշանակվել է օրենքով չնախատեսված պատժատեսակ կամ պատժաչափ, կամ նրա նկատմամբ նշանակված պատիժը սխալ է հաշվարկվել արդարադատության արդյունավետության ապահովման շահի տեսանկյունից միանգամաjն իրավաչափ կարող է լինել դատական ակտի փոփոխումը, այլ ոչ թե վարույթը ստորադաս դատարան՝ նոր քննության փոխանցելը, ուստի նշված խնդիրը կարգավորելու նպատակով անհրաժեշտ է փոփոխություն կատարել ՀՀ քրեական դատավարության օրենսգրքի 408-րդ հոդվածում և սահմանել, որ օրենսգրքի 403-րդ հոդվածի 2-րդ մասի 2.1-ին կետով նախատեսված դեպքում բացառիկ վերանայման արդյունքով իրավասու դատարանը իրավասու է փոփոխել ստորադաս դատարանի դատական ակտը։
2. Առաջարկվող կարգավորման բնույթը.
Նախագծով առաջարկվող փոխություններով և լրացումներով վերացվում են գործնականում ի հայտ եկած իրավական անորոշությունները և անհստակությունները, հստակեցվում են պետական գաղտնիք պարունակող քրեական վարույթներով վարութային գործողությունները ամրագրելու եղանակները, լրացվում են քրեական վարույթների անջատման կանոնները, նախատեսվում է հոգեբանին բացարկելու, գրավադրված անշարժ գույքը համարժեք այլ գույքով կամ դրամական գումարով փոխարինելու հնարավորություն, հսկող դատախազի կողմից քրեական հետապնդում չհարուցելու կամ այն դադարեցնելու մասին որոշոման կայացման համար նախատեսվում է յոթնօրյա ժամկետ:
Նախագծով նախատեսվում է նաև՝
- մինչև տվյալ քրեական գործով ներգրավված և դատական նիստին կանչված բոլոր վկաների հարցաքննության ավարտը դատական նիստի տեսաձայնագրման տարածման, դրա ընթացքի հեռարձակման արգելք:
- մեղադրյալի համաձայնության և պաշտպանի պարտադիր մասնակցության հիմքերի բացակայության դեպքում՝ պաշտպանի բացակայությամբ դատական նիստը շարունակելու հնարավորություն,
- Գույքի արգելադրման մասին որոշման իրավաչափությունը հաստատելու միջնորդությունը մասնակի բավարարելու լիազորություն,
- Բացառիկ վերանայման բողոքը վերադարձնելու մասին որոշման կայացման ժամկետներ,
- Բացառիկ վերանայման արդյունքով ստորադաս դատարանի դատական ակտը փոփոխելու լիազորություն:
3. Նախագծի մշակման գործընթացում ներգրավված ինստիտուտները և անձինք.
Նախագիծը մշակվել է Հայաստանի Հանրապետություն արդարադատության նախարարության կողմից:
4. Ակնկալվող արդյունքը.
Նախագծի ընդունման արդյունքում կլավարկվեն ՀՀ քրեական դատավարության օրենսգրքով նախատեսված որոշ իրավակարգավորումներ:
5. Լրացուցիչ ֆինանսական միջոցների անհրաժեշտության և պետական բյուջեի եկամուտներում և ծախսերում սպասվելիք փոփոխությունների մասին.
Նախագծի ընդունմամբ Հայաստանի Հանրապետության պետական բյուջեի եկամուտների և ծախսերի փոփոխություններ չի նախատեսվում։
6. Նախագծի ընդունման առնչությամբ ընդունվելիք այլ իրավական ակտերի նախագծերը կամ դրանց ընդունման անհրաժեշտության բացակայության մասին.
Նախագծի ընդունմամբ ոլորտային ենթաօրենսդրական ակտերում փոփոխություն կատարելու անհրաժեշտություն չի առաջանալու:
7. Ռազմավարական փաստաթղթերի հետ նախագծի կապի մասին.
Նախագծի ընդունումը բխում է Կառավարության 2022 թվականի հուլիսի 21-ի «Հայաստանի Հանրապետության դատական և իրավական բարեփոխումների 2022-2026 թվականների ռազմավարությունը և դրանից բխող գործողությունների ծրագիրը հաստատելու և Հայաստանի Հանրապետության կառավարության 2019 թվականի հոկտեմբերի 10-ի N 1441-Լ որոշումն ուժը կորցրած ճանաչելու մասին» N 1133-Լ որոշման պահանջներից, մասնավորապես՝ Հայաստանի Հանրապետության քրեական և քրեական դատավարության նոր օրենսգրքերի ուժի մեջ մտնելուց հետո մոնիթորինգ իրականացնելու և օրենսգրքերի դրույթների կիրառման կապակցությամբ գործնականում ծագող խնդիրները վեր հանելու պահանջներից:
